خیالمان از مرزهای شرقی راحت باشد؟!

خلیج فارس: پس از تحولات دی‌ماه ۱۴۰۲، پاکستان به ایران وعده داد که در زمینه امنیت مرزی اقدامات بیشتری انجام دهد. دو کشور زمینه فعالیت مشترک اقتصادی زیادی نیز دارند. ایران در نزدیکی مرز پاکستان دارای بندر و دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی بوده و پاکستان نیز از طریق بندر کراچی ظرفیت بالایی برای ترانزیت کالا دارد. روابط تهران و اسلام‌آباد از لحاظ سیاسی، یک رابطه راهبردی محسوب می‌شود.

به گزارش خلیج فارس؛ رئیس‌جمهور کشورمان روز گذشته وارد اسلام‌آباد شد. دیدار اخیر سیدابراهیم رئیسی از پاکستان، نخستین سفر رئیس دولت سیزدهم به این کشور است و با توجه به تحولات اخیر در شرق و جنوبشرق کشور، از اهمیت بالایی برخوردار است. دولت پاکستان طی سال‌های اخیر هماهنگی و همراهی بالایی با ایران از خود نشان داده است.

حتی روابط میان دو کشور که پس از حمله تروریست‌های جیش‌العدل در دی‌ماه سال گذشته، پاسخ نظامی ایران در خاک پاکستان و پاسخ متقابل اسلام‌آباد برای مدت کوتاهی متشنج شده بود، با سرعت به حالت عادی بازگشت. به رغم این که تنش‌های دیپلماتیک میان دو طرف به وجود آمد، اما تنش در همین سطح کنترل شد و افزایش پیدا نکرد.

امنیت مرز مشترک تهران و پاکستان به همکاری دو طرف نیاز دارد. ۹۰۹ کیلومتر مرز مشترک از یک طرف به منطقه سیستان و بلوچستان در ایران و از سوی دیگر به منطقه بلوچستان پاکستان می‌رسد که هر دو طرف نسبت به مساله امنیت آن نگرانی‌های زیادی دارند. پس از تحولات دی‌ماه ۱۴۰۲، پاکستان به ایران وعده داد که در زمینه امنیت مرزی اقدامات بیشتری انجام دهد. دو کشور زمینه فعالیت مشترک اقتصادی زیادی نیز دارند. ایران در نزدیکی مرز پاکستان دارای بندر و دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی بوده و پاکستان نیز از طریق بندر کراچی ظرفیت بالایی برای ترانزیت کالا دارد.

روابط تهران و اسلام‌آباد از لحاظ سیاسی، یک رابطه راهبردی محسوب می‌شود. پاکستان حافظ منافع ایران در ایالات متحده آمریکاست و در صورت نیاز، می‌تواند از ظرفیت میانجی‌گری خود استفاده کند. البته تمایل به استفاده از این ظرفیت به حسنه بودن رابطه دولت مستقر در پاکستان با ایران ارتباط دارد. اما این مساله بی‌سابقه نیست.

پیش از این در دوران دونالد ترامپ، عمران‌خان نخست‌وزیر وقت پاکستان از تمایل خود و همچنین درخواست رئیس‌جمهور آمریکا برای میانجی‌گری بین تهران و واشینگتن خبر داده بود. در صورتی که در تهران تمایلی به این امر وجود داشته باشد، اسلام‌آباد نیز مانند مسقط، توانایی انجام آن را دارد. اسلام‌آباد به رغم این که متحد آمریکا در منطقه محسوب می‌شود، در میان کشور‌هایی بود که حمله اسرائیل به کنسولگری دمشق را محکوم کرد. با توجه به تمام این شرایط، سفر ابراهیم رئیسی به اسلام‌آباد، بسیار مهم است.

رابطه ایران و پاکستان فراتر از همسایگی

پس از این تحولات روز گذشته سیدابراهیم رئیسی به اسلام‌آباد رفت و در فرودگاه مورد استقبال وزیر مسکن پاکستان قرار گرفت. او در بدو ورود با محمد اسحاق‌دار، وزیر خارجه این کشور، به گفتگو پرداخت و روابط دو کشور را فراتر از همسایگیِ صرف و متکی بر برادری و روابط قلبی عمیق و تاریخی توصیف کرد و گفت که «صهیونیست‌ها از اختلافات میان کشور‌های اسلامی سوءاستفاده می‌کنند، لذا در برابر راهبرد دشمن برای تداوم اختلاف میان امت اسلامی، راهبرد ما وحدت است». وزیر خارجه پاکستان هم در این دیدار از ضرورت وحدت میان کشور‌های اسلامی سخن گفت و بیان کرد: «امت اسلامی به رهبرانی همچون رهبر جمهوری اسلامی ایران نیاز دارد».

محکومیت سکوت نهاد‌های بین‌المللی در جنگ غزه

ابراهیم رئیسی در ادامه در نشست مشترک مطبوعاتی با شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان شرکت کرد. او در این نشست از رویکرد سازمان‌های بین‌المللی در برابر جنگ غزه انتقاد کرد و گفت: «آنچه امروز تمام دنیا را غصه‌دار کرده ناکارآمدی سازمان‌های بین‌المللی به ظاهر مدافع حقوق بشر از جمله سازمان ملل و شورای امنیت در مقابل جنایات رژیم صهیونیستی بر علیه مردم مظلوم غزه با حمایت آمریکا و کشور‌های غربی است و ما معتقدیم موضع بحق مردم ایران و پاکستان و امت اسلامی بلکه همه ملت‌های آزاداندیش در حمایت از مردم مظلوم فلسطین در مسیر حق‌طلبی و عدالت‌خواهی و همچنین ایستادگی و مقاومت فلسطینیان مظلوم جواب خواهد داد و حتماً زمینه‌ساز نظم عادلانه جهانی خواهد بود».

او همچنین مطرح کرد که در نشست هیئت‌های عالی‌رتبه دو کشور تصمیم گرفته‌ایم که ظرفیت‌های دوجانبه در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را ارتقاء دهیم. رئیسی با اشاره به مواضع مشترک تهران و اسلام‌آباد در زمینه مبارزه با تروریسم، جرایم سازمان‌یافته، مواد مخدر و همچنین انواع ناامنی‌های تهدیدکننده دو کشور و منطقه، بیان کرد: این نگاه مشترک مبتنی بر دفاع از حقوق بشر محور همکاری‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی دو کشور است».

رئیس‌جمهوری ایران از ارتقاء ۱۰ میلیارد دلاری سطح همکاری‌ها هم سخن گفت: «در نشست هیئت‌های عالی‌رتبه ایران و پاکستان تصمیم گرفتیم برای ارتقای سطح تعاملات تجاری و اقتصادی در گام اول مبادلات تجاری را به میزان ۱۰ میلیارد دلار افزایش دهیم». رئیسی درباره افتتاح بازار مرزی هم ابراز امیدواری کرد که در این جهت گام‌های مؤثری برداشته شود. او در پایان اعلام آمادگی کرد که ایران تجربیاتی که در دوران تحریم‌ها به دست آورده را به پاکستان ارائه کند.

تشکر شهباز شریف از رهبر انقلاب

شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان هم در این نشست گفت: «ما مقامات ایران و پاکستان درخصوص وضعیت مردم‌کشی در غزه گفتگو کردیم و این عمل اسرائیل را محکوم می‌کنیم. ما از کشور‌های جهان می‌خواهیم این عمل نظامی اسرائیل را به پایان برسانند و یک راه‌حل عادلانه درخصوص مسئله فلسطین لازم است. پاکستان درخصوص تشکیل یک ریاست آزاد فلسطینی با ایران همکاری می‌کند تا قدس پایتخت فلسطین شود».

او همچنین بیان کرد: «من از رهبر ایران تشکر می‌کنم که پشتیبانی از مردم کشمیر دارند و حق آزادی‌خواهی ایشان را در نظر داشتند. بعد از انتخاب دولت جدید پاکستان برای اولین‌بار است که یک مقام عالی‌رتبه به کشور ما می‌آید و این موجب افتخار ماست؛ چشم ما روشن و دل ما شاد».

همچنین سیدابراهیم رئیسی در ادامه برنامه‌های سفر رسمی به پاکستان، در دیدار سردار ایاز صادق، رئیس مجلس ملی پاکستان، با اظهار امیدواری نسبت به اینکه این سفر گامی در جهت توسعه روابط باشد، نقش مجالس دو کشور را در تسهیل و تسریع ارتقای روابط فیمابین مهم و مؤثر عنوان کرد. او با بیان اینکه در برابر دشمنی‌های دشمنان دو راه تسلیم یا مقاومت وجود دارد، افزود: «در فلسطین نیز عده‌ای راه سازش را در پیش گرفتند و عده‌ای راه مقاومت که هزینه سازش به مراتب از مقاومت بیشتر است.

جمهوری اسلامی ایران از سویی دیپلماسی و میز مذاکره را ترک نکرد و از سوی دیگر در برابر فشار‌ها و تحریم‌های آمریکایی‌ها گزینه مقاومت و ایستادگی را برگزید و از حقوق خود کوتاه نیامد، در نتیجه امروز شاهد رشد ۶ درصدی اقتصاد ایران هستیم و مقامات رسمی آمریکایی اعتراف می‌کنند که سیاست فشار حداکثری علیه ایران شکست خورده است.»

سردار ایاز صادق نیز در این دیدار با بیان اینکه هیچ‌کدام از احزاب پاکستانی چه احزاب همسوی دولت و چه احزاب اپوزیسیون، مخالف روابط دوستانه با جمهوری اسلامی ایران نیستند، تاکید کرد: «پاکستان هم علاقمند به گسترش روابط و هم نیازمند توسعه همکاری‌ها در حوزه‌های انرژی، توسعه بازارچه‌های مرزی، همکاری‌های اقتصادی و تعاملات تجاری با جمهوری اسلامی ایران است و مجلس پاکستان آمادگی دارد در جهت رفع هر گونه مانع یا مشکلی در مسیر تقویت روابط فیمابین گام‌های عملی و مؤثر بردارد.»

نامگذاری یک خیابان در اسلام‌آباد به نام «ایران»

گفتنی است رئیس‌جمهور ایران پس از نشست مطبوعاتی با نخست‌وزیر این کشور با آصف‌علی زرداری، رئیس‌جمهوری اسلامی پاکستان در کاخ ریاست‌جمهوری این کشور در اسلام آباد دیدار کرد و پس از این دیدار از لوح یادبود نام‌گذاری یکی از خیابان‌های اصلی و بزرگ شهر اسلام‌آباد به‌نام «ایران» رونمایی شد.

از سوی دیگر قرار است سید ابراهیم رئیسی در ادامه سفر اخیرش به کشور سریلانکا نیز سفر کند. شایان ذکر است که چند روز پیش هم بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان، در قالب هیئتی به پاکستان سفر کرد و مقرر شد که سطح همکاری‌ها میان این دو کشور بالا برود.

در پی دیدار اخیر رئیسی با شریف، پرسشی که به وجود می‌آید این است که آیا ایران و پاکستان در درازمدت می‌توانند یک رابطه راهبردی با یکدیگر داشته باشند و مشخصاً این دو کشور چگونه می‌توانند مشکل گروه‌های تروریستی مرزی را حل کنند؟

یک اشتباه مهم؛ تضعیف نخبگان بلوچ و روحانیت میانه‌رو

پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل افغانستان و پاکستان، درباره چگونگی حل مشکل گروه‌های تروریستی به «هم‌میهن» گفت: «ارتباط ایران و پاکستان مبتنی بر دو محور انرژی و تجارت است. پاکستانی‌ها اعلام کرده بودند که حاضر به همکاری در حوزه کشیدن لوله گاز هستند و چینی‌ها هم اعلام آمادگی کردند که این کار را انجام دهند. با این اوصاف می‌بینیم که موضوع انرژی برای پاکستان به شدت مهم است؛ به خصوص آنکه در بخش‌هایی از این کشور در تابستان ۱۸ ساعت برق ندارند. مسئله دیگر تجارت است.

ایران تحریم است و می‌تواند از پاکستان به‌عنوان کشوری برای وارد کردن کالا استفاده کند؛ به این نحو که پاکستان به نام خود کالا‌ها را خریداری کند و از مرز به ایران بفرستد. پس در این حوزه پاکستان برای ایران ظرفیت مهمی است. از طرفی ظرفیت‌های بالایی در تبادل کالا در سه منطقه مرزی ریمدان، سراوان و تفتان وجود دارد. اگر درست عمل شود، می‌شود این مناطق را ساماندهی کرد و این امکان وجود دارد که حداقل ۱۰ درصد از تعرفه‌ها در مناطق صرف خود منطقه شود تا بسیاری از مشکلات حل شود».

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی درباره گروه‌های تروریستی موجود در مرز ایران و پاکستان بیان کرد: «موضوع دیگر امنیت میان ایران و پاکستان است؛ به‌خصوص که اخیراً جیش‌العدل پیوند‌هایی با داعش هم خورده است. دولت ایران یک اشتباه مهمی را مرتکب می‌شود؛ آنکه نخبگان میهن‌گرای بلوچ و روحانیت میانه‌رو در منطقه را تحت فشار قرار می‌دهد.

مولوی عبدالحمید فردی است که می‌خواهد در چارچوب نظام فعالیت کند ما می‌بینیم که برخی می‌گویند باید مسجد مکی بسته شود یا اخیراً یک کارشناس سرشناس به‌تازگی گفته بود که مسجد مکی، مسجد ضرار است. تضعیف نیرو‌های تحصیل‌کرده میهن‌گرا و روحانیت میانه‌رو در نهایت به نفع گروهک‌ها تمام می‌شود. هنوز این مسئله برای مردم منطقه حل نشده است که چرا عوامل آن جمعه معروف در مهرماه ۱۴۰۱ بازداشت و معرفی نمی‌شوند.

اگر حاکمیت بتواند مردم را با خود داشته باشد، خود مردم مهم‌ترین حافظان مرز‌ها می‌شوند و خود مردم با گروهک‌ها مقابله می‌کنند. اگر دولت ایران سیاست عاقلانه‌ای را به کار بگیرد و مردم محلی را راضی نگه دارد، حتماً آن‌ها در کنترل مرز‌ها کمک می‌کنند، اما واقعیت این است که اکنون مردم سیستان و بلوچستان نارضایتی دارند. نباید بر مولوی عبدالحمید فشار وارد شود، زیرا مردم منطقه از او حرف‌شنوی دارند و او نیز هیچ‌وقت نخواسته است خارج از نظام فعالیت کند».

او در پاسخ به این پرسش که آیا پاکستان عزمی برای مقابله با گروهک‌ها ندارد؟ تشریح کرد: «واقعیت این است که پاکستان مرزش با ایران را به‌عنوان اولویت در نظر ندارد و به نوعی خیالش از این سمت راحت است. ایران همواره مدعی بوده است که پاکستان در قضیه برخورد با گروهک‌ها جدی نیست، اما واقعیت این است که سیاست‌های مرزی را نه دولت پاکستان بلکه ارتش این کشور تعیین می‌کند».

ملازهی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آمریکا تا چه حد بر سیاست‌های پاکستان در قبال ایران تأثیرگذار است، گفت: «پاکستان با آمریکا روابط بسیار نزدیکی دارد. آمریکا به‌خصوص بعد از روی کار آمدن ترامپ کمک‌های تسلیحاتی بسیاری به پاکستان کرد. پاکستان با سعودی‌ها هم ارتباط بسیار نزدیکی دارد و قبل از اینکه آقای رئیسی به این کشور برود، آقای بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان به پاکستان سفر کرده بود. اکنون عربستان و امارات در پاکستان فعالیت‌های زیادی در حوزه‌های مختلف دارند؛ بنابراین، این احتمال وجود دارد که پاکستانی‌ها در موضوعات امنیتی با ایران چندان صادق نباشند».