۵ نوع خواب و تاثیرشان بر سلامتی

خلیج فارس:در مطالعه‌ای نوین، دانشمندان با بررسی داده‌های بیش از ۷۵۰ نفر توانسته‌اند پنج الگوی متمایز خواب را کشف کنند؛ یافته‌ای که دیدگاه تازه‌ای نسبت به ارتباط خواب، سلامت روان و عملکرد مغز ارائه می‌دهد.

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از فرارو، در مطالعه‌ای جدید، پژوهشگران پنج الگوی متمایز خواب را در میان گروهی از انسان‌ها شناسایی کرده‌اند. هر یک از این الگوها، بر اساس داده‌های گسترده‌ای از فعالیت مغزی، وضعیت روانی و عملکرد شناختی افراد تعریف شده و نشان می‌دهد که خواب تا چه اندازه می‌تواند بازتابی از سلامت کلی انسان باشد.

به گفتۀ اورور پرو، پژوهشگر دانشگاه کنکوردیا و یکی از نویسندگان این تحقیق، نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که برای درک بهتر کیفیت خواب، باید به تمام ابعاد آن توجه شود. او تأکید کرده است: «این مطالعه اهمیت نگاه جامع به خواب را نشان می‌دهد؛ رویکردی که به پزشکان کمک می‌کند تا ارزیابی دقیق‌تری از وضعیت بیماران داشته باشند و درمان‌ها را هدفمندتر طراحی کنند.»

همکار دیگر این تحقیق، والریا کبتس نیز گفته است نتایج به‌دست‌آمده چندان دور از انتظار نیست، چرا که خواب یکی از پنج بُعد اصلی عملکرد انسانی است که بیشترین تأثیر را بر سلامت روان دارد. تا پیش از این، بیشتر پژوهش‌ها در زمینۀ خواب تنها بر یک عامل مانند مدت زمان خواب متمرکز بودند و ارتباط آن را با یک پیامد خاص، مثلاً اختلالات روانی بررسی می‌کردند.

اما در این مطالعه جدید، دانشمندان تلاش کرده‌اند با نگاهی چندوجهی، ارتباط میان عوامل گوناگون مؤثر بر خواب را تحلیل کنند؛ رویکردی که پیش‌تر کمتر مورد توجه قرار گرفته بود. برای انجام این پژوهش، داده‌های بیش از ۷۵۰ شرکت‌کننده از «پروژه نقشه‌برداری از اتصالات مغز انسان» (Human Connectome Project) مورد بررسی قرار گرفت. پژوهشگران با استفاده از روش‌های تحلیلی مبتنی بر داده، توانستند الگوهای مختلف خواب را شناسایی و طبقه‌بندی کنند.
پنج نوع متمایز از خواب

نتایج نشان داد که خواب انسان را می‌توان به پنج نوع کلی تقسیم کرد.

خواب ضعیف یا ناآرام: این نوع خواب بیش از همه با سلامت روان ضعیف در ارتباط است و با علائمی مانند افسردگی، اضطراب و استرس همراهی دارد.

خواب مقاوم یا سازگار: در این گروه، افراد با وجود مشکلات احتمالی خواب، دچار آسیب‌های روانی یا تمرکزی نمی‌شوند و ذهنی مقاوم‌تر دارند.

خواب کوتاه‌مدت: این نوع خواب عمدتاً با مدت زمان کم خواب تعریف می‌شود و در چنین حالتی عملکرد شناختی افراد کاهش می‌یابد.

و 5. دو نوع دیگر خواب نیز شامل ترکیب‌هایی از الگوهای بالا هستند که با ویژگی‌های خاص مغزی و روانی مشخص می‌شوند.

پژوهشگران دریافته‌اند که هر یک از این الگوهای خواب با نوعی الگوی منحصربه‌فرد فعالیت مغزی مرتبط است. وجود چنین تفاوت‌هایی تنها از طریق بررسی‌های دقیق مغز با استفاده از فناوری‌های پیشرفتۀ تصویربرداری مانند MRI عملکردی (fMRI) آشکار شده است.

پروژۀ یادشده داده‌هایی بسیار دقیق از وضعیت خواب افراد، شامل گزارش‌های روان‌شناختی، اجتماعی و تصویربرداری مغزی ارائه می‌دهد. ترکیب این داده‌ها امکان برقراری ارتباط میان جنبه‌های گوناگون خواب را برای نخستین‌بار فراهم کرده است.
ارتباط خواب و مغز

در یکی از یافته‌های جالب، پژوهشگران اشاره کرده‌اند افرادی که در گروه نخست قرار داشتند (خواب ضعیف)، از سطح بالایی از اتصال عصبی میان نواحی زیرقشری مغز برخوردار بودند؛ نواحی‌ای که با حافظه، احساسات و لذت مرتبط هستند. این افراد همچنین در بخش‌هایی از مغز که مسئول حرکت بدن و تمرکز هستند، فعالیت بیشتری نشان می‌دادند.

به گفتۀ پژوهشگران، شناسایی چنین الگوهای دقیق مغزی می‌تواند به پزشکان کمک کند تا درمان‌های شخصی‌سازی‌شده‌تری ارائه دهند. به‌عنوان مثال، در افرادی که دچار اختلالات خواب ناشی از اضطراب یا افسردگی هستند، با شناخت نوع خواب می‌توان رویکرد درمانی متناسب‌تری در پیش گرفت.

پژوهشگران در گزارش خود نوشته‌اند: «خواب پدیده‌ای چندبعدی است؛ تنها مدت آن اهمیت ندارد. ما با بررسی بیش از ۷۰۰ فرد جوان توانستیم پنج نوع متمایز از خواب را شناسایی کنیم که بر اساس عواملی چون طول خواب، اختلالات در خواب و مصرف داروهای خواب‌آور تعریف می‌شوند.»

آن‌ها افزوده‌اند: «هر پروفایل خواب پیوند منحصربه‌فردی با سلامت، سبک زندگی و عملکرد شناختی دارد و حتی در سطح مغزی نیز ویژگی‌های متفاوتی را در اسکن‌های MRI نشان می‌دهد.»
اهمیت یافته‌های جدید

این پژوهش گامی مهم در جهت درک جامع‌تر از خواب و تأثیر آن بر سلامت روان به شمار می‌رود. در آینده، پزشکان ممکن است بتوانند با شناسایی نوع خواب هر بیمار، درمان‌های هدفمندتری برای افسردگی، اضطراب یا اختلالات شناختی ارائه دهند.

به‌طور کلی، این یافته‌ها بار دیگر یادآور می‌شوند که خواب نه‌تنها فرصتی برای استراحت، بلکه یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت روان و جسم است. در جهانی که اضطراب و فشار روانی روزبه‌روز در حال افزایش است، شناخت الگوهای خواب می‌تواند راهگشای درک عمیق‌تری از ذهن انسان و بهبود کیفیت زندگی باشد.