سونامی بیماری‌های قلبی تا ۱۵ سال آینده

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از روزنامه ایران؛بالای ۴۵ درصد از مرگ و میر ایرانی‌ها به دلیل بیماری‌های قلبی و عروقی است. امید جهان خواننده پاپ کشورمان در سن ۴۴ سالگی به علت سکته قلبی فوت کرد. عارضه‌ای که سال ۹۶ گریبانگیر پدرش شد و او هم بر اثر سکته قلبی جان سپرد. فوت پدر و پسر هنرمند و مرگ زودرس آنها به علت بیماری‌های قلبی و عروقی این سؤال را در ذهن ایجاد می‎کند که عامل ژنتیک یا وراثت چقدر در بروز بیماری‌ها نقش دارد؟ بنابراعلام مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران اگر یکی از اعضای خانواده زیر ۴۵ سال دچار سکته قلبی و مغزی شود، ریسک این عارضه در بستگان درجه یک او، بیش از ۳درصد افزایش پیدا می‎کند.

همی‌شه پای ژنتیک در میان است، به خصوص اگر موضوع سکته باشد. دکتر سعید صادقیان متخصص قلب و عروق و مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره نقش ژنتیک یا ارث در بیماری‌های قلبی عروقی می‎گوید: «بیماری‌های قلبی و عروقی که شامل سکته‌های مغزی و قلبی می‎شود، چندعامل شناخته شده، دارند که می‎تواند در سنین پایین‎تر عارضه ایجاد کند. چربی خون، قند خون و فشارخون بالا، مصرف دخانیات مثل سیگار از جمله عوامل مشخص در ایجاد بیماری‌های قلبی و عروقی است، اما یکی‎دیگر از عوامل سابقه بیماری قلبی و عروقی «سکته‌های قلبی و مغزی» در بستگان درجه یک است. براساس بررسی‌های انجام شده اگر در خانواده‌ای یکی از اعضا زیر ۴۵ سال دچار سکته قلبی یا مغزی شود، در تک تک اعضای خانواده ریسک بیماری ۳.۸ درصد بیشتر می‎شود. حالا اگر این عارضه زیر ۵۵ سالگی رخ دهد، ریسک ۲.۲ درصد افزایش می‎یابد. اگر زیر ۶۵ سالگی سکته قلبی و مغزی در فردی رخ دهد، ایجاد این عارضه در بستگان درجه یک او ۱.۷ درصد بیشتر می‎شود.»

او با بیان اینکه وجود سابقه بیماری قلبی عروقی در یک خانواده از اهمیت بالایی برخوردار است، توضیح می‎دهد: «سابقه فامیلی به عنوان عامل پنجم می‎تواند ریسک ابتلای سکته‌های مغزی و قلبی را در سنین پایین بسیار بالا ببرد. به همین دلیل در مرکز قلب، درمانگاهی دایر شده است برای افرادی که دچار سکته قلبی زودرس شده‎اند، اعضای خانواده او را از لحاظ چربی، فشار، قند، استعمال دخانیات بررسی می‌کنند تا زودتر بتوانیم از ایجاد عارضه در دیگر اعضای خانواده جلوگیری کنیم.»

در خانواده‌ای که سکته قلبی زودرس رخ دهد، یعنی خانم‌ها زیر ۶۵ سالگی، آقایان زیر ۵۵ سالگی و به طور میانگین زیر ۶۰ سالگی را سکته زودرس می‎گویند. مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران با تأیید این موضوع می‌گوید: «اینکه بگوییم ژن خاصی باعث ایجاد سکته قلبی می‎شود، بررسی‌ها چنین چیزی را نشان نمی‎دهد، اما ژن‌هایی هستند که به خصوص در چربی خون و فشار خون اثرگذار است. به همین دلیل در افرادی که سابقه فامیلی هم دارند، احتمال بروز سکته‌های مغزی و قلبی افزایش پیدا می‎کند.»

بیماری‌های قلبی و عروقی دلیل ۴۵درصد فوتی‌ها

این متخصص قلب و عروق در پاسخ به این سؤال که می‎توان گفت میانگین سنی سکته‌های قلبی و مغزی پایین آمده است، می‌گوید: «برای چنین صحبتی باید هرم جمعیتی را در نظر بگیریم. یعنی چند درصد از جمعیت ۸۵ میلیونی ایران در چه سنی قرار دارند. بعد بتوانیم در مورد چنین موضوعی نظر بدهیم. آمار و ارقامی که در پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه تهران داریم، نشان دهنده کاهش میانگین سنی سکته‌های قلبی و مغزی نیست. اما جمعیت ایران اکنون جمعیت جوانی است و کنترل موارد خطرزا به درستی انجام نمی‎شود. به همین دلیل می‎توان گفت، به علت وجود عوامل خطرزا و عدم کنترل آن‌ها این دو عامل دست به دست هم داده‎اند تا بیماری‌های قلبی و عروقی در کشور در مقایسه با کشورهای اروپایی در سنین پایین‎‌تری رخ ‎دهد اما در مقایسه با کشوری مثل ترکیه حدود دوسال فاصله داریم. در ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته برنامه جامعی برای کنترل عوامل خطر این بیماری‌ها درکشور نداشتیم، به همین دلیل عوامل خطرزا، افزایش پیدا کرده‌اند. آن طور که آمارها نشان می‎دهند، بالای ۴۵ درصد از مرگ ومیر ایران به دلیل بیماری‌های قلبی و عروقی است و یک سوم این فوت‌ها در سنین زیر ۶۵ سال رخ می‎دهد.»

طبق گفته دکتر صادقیان به مرگ و میرهای زیر ۶۵ سال، مرگ‌های زودرس می‎گویند. او درباره برنامه‌های دیگر کشورها برای کاهش این نوع فوتی‌ها توضیح می‎دهد: « کشورهایی مثل فنلاند توانسته‌اند با برنامه‌ریزی جامع و کنترل عوامل خطر، تا ۸۰ درصد مرگ‌های زودرس ناشی ازبیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش بدهند. در قدم اول باید سواد سلامت در جامعه به شکل مؤثر گسترش پیدا کند، مردم با علائم و موارد هشداردهنده  بیماری آشنا شوند و مسئولان هم باید برنامه‌های جامع و کلی برای کنترل این عوامل خطر داشته باشند و پیاده‎سازی کنند.»

به گفته مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران، در سال‌های گذشته برنامه‌هایی انجام شده، اما مهم تداوم این برنامه‌هاست که اتفاق نمی‎افتد که تا بررسی نتایج آنها، برنامه‌ها اصلاح شود، او می‌گوید: «باید برنامه ملی داشته باشیم تا با تغییر مدیران و دولت‌ها برنامه تداوم داشته باشد، چون بحثی بسیار جدی است، اگر عوامل ایجاد خطر کنترل نشود براساس آمار و ارقامی که در پژوهشکده قلب و عروق داریم، سکته‌های قلبی و مغزی به شکل خطی در آینده افزایش پیدا می‎کند. ۱۰ تا ۱۵ سال آینده با سونامی بیماری‌های قلبی و عروقی روبه روخواهیم شد. به همین دلیل ضروری است برنامه‌ای مؤثر، قابل پیگیری و ملی را پیاده‎سازی و اجرا کنیم تا بتوانیم از این سونامی که پیش روی‌مان قرار دارد، پیشگیری مؤثری انجام دهیم. اکنون می‎توانیم از ابزارهای هوش مصنوعی مثل سلامت دیجیتال (Digital Health) که شامل گوشی‌های هوشمند، گجت‌های پوشیدنی‌ و دستگاه‌هایی که به طور اختصاصی، برای پایش علائم طراحی شده‌اند، استفاده کنیم و در زمان کمتری آموزش‌های مؤثری در جامعه اجرا شود.»

زنان کمتر از مردان به بیماری‌های قلبی مبتلا می‎‌شوند

دکتر صادقیان درباره تفاوت سکته‌های قلبی زودرس در مردان و زنان هم می‎گوید: «تفاوت قابل توجهی وجود دارد. در سنین زیر ۵۰ سال تقریباً ۲۵ درصد از بیماران را زنان تشکیل می‎دهند و ۷۵ درصد را مردان. یکی از دلایل این موضوع، مصرف بالای سیگار است. حدود ۲۰ درصد از مردان و حدود ۵ درصد از زنان در این سن سیگار می‌کشند. اما نباید از جنسیت غافل شویم، چون در ایجاد این بیماری نقش زیادی دارد. به تدریج که سن خانم‌ها بالا می‎رود میزان ابتلا به هم نزدیک می‎شود اما در انتها، باز هم سکته‌های قلبی زودرس در مردان ۶۰ درصد و در زنان ۴۰ درصد رخ می‎دهد.»