چرا دیدار پزشکیان و ترامپ بی‌فایده است؟

خلیج فارس:محسن صالحی‌خواه؛ همان‌طور که انتظار می‌رفت، شایعه احتمال دیدار مسعود پزشکیان با دونالد ترامپ در یک پایتخت عربی منطقه، از سوی سخنگوی وزارت امور خارجه تکذیب شد. اسماعیل بقائی در این باره گفت: «شایعه دیدار پزشکیان با ترامپ در هفته آینده، نارضایتی طرف‌های مذاکراتی از عمان، پیشنهاد ایران برای مذاکره مستقیم و مشابه آنها، همه این ادعاها خبرسازی‌های جعلی و بی‌اساس است.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی مجموعه‌ای از شایعات که این روزها منتشر شده بود را همزمان تکذیب کرد که هر کدام از آن‌ها و به خصوص علت نشر این اخبار، بحثی جداگانه می‌طلبد. در این یادداشت می‌خواهم به موضوع دیدار ترامپ و پزشکیان بپردازم.

وضعیت روابط جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا بسیار پیچیده است. متغیرهای گوناگون و تاثیرگذاری دارد که مسئله اسرائیل تنها یکی از آن‌ها محسوب می‌شود. ۴۶ سال تخاصم میان دو طرف و در هم پیچیدن کلاف ارتباط بین دو پایتخت چیزی نیست که صرفاً با یک دیدار دیپلماتیک اتفاق خاصی در آن رخ دهد. به این موضوع باید توجه کرد که اصل ضدیت با آمریکا یک اصل بنیادین در بخشی از ساخت و نیروهای سیاسی ایرانِ امروز به حساب می‌آید. سفارت اشغال‌شده آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ یک نماد از این تخاصم است که سالگرد رخداد مربوط به آن هر سال گرامی داشته می‌شود. در آن سوی مرز، آمریکایی‌ها تقریباً تنها از ابزار حمله مستقیم نظامی علیه ایران استفاده نکردند.

جمهوری اسلامی ایران با یکی از پیچیده‌ترین رژیم‌های تحریمی جهان روبروست که از سوی آمریکا وضع شده است. بهانه این تحریم‌ها نیز گوناگون بوده؛ حقوق بشر، حمایت از تروریسم، برنامه هسته‌ای و … . بخشی از این تحریم‌ها با تصویب در کنگره آمریکا به قانون تبدیل شدند و بخش دیگر وابسته به فرمان اجرایی رئیس‌جمهور هستند. بخشی از آن‌ها اولیه هستند و بخشی دیگر ثانویه. در حالی که طی ۴۶ سال گذشته جمهوری اسلامی به عنوان یک ساختار سیاسی و مردم ایران به عنوان تنها گروهی که از تحریم‌ها و فشار اقتصادی رنج می‌برند صدای خاصی برای دفاع از خود در آمریکا و دستگاه قانونگذاری این کشور نداشتند، این حلقه همواره تنگ‌تر شده است.

چرا این مقدمه فشرده را با هم مرور کردیم؟ به این خاطر که یادمان نرود مسائل بین جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا آنقدر پیچیده است که یک دیدار بین روئسای جمهور دو کشور به تنهایی اهمیت خاصی ندارد. مگر این که بخشی از یک روند تنش‌زدایی طراحی شده در عالی‌ترین سطوح کشور باشد. یعنی دو طرف اراده‌ای برای پایان دادن به این شرایط داشته باشند. بازگشایی سفارتخانه‌ها در دو پایتخت، ادامه تماس‌های دیپلماتیک و تلاش برای اعمال تغییر دو طرفه در برخی سیاست‌های تنش‌زا می‌تواند مفید باشد. حدود نیم قرن تنش میان دو کشور، اتفاقی نیست که فوری بتوان آن را حل کرد. این روند را سال‌ها پیش می‌شد آغاز کرد و تابوی دیدار رئیس‌جمهور ایران با آمریکا را از بین برد. امروز و در این شرایط بدون آن طرح راهبردی تنش‌زدایی حتی اگر دیداری اتفاق بیافتد، صرفاً از آن یک عکس یادگاری به جا خواهد ماند و نه چیزی بیشتر.