چه کسی خبر جعلی اف ۳۵ را منتشر کرد؟

خلیج فارس:رضا غبیشاوی در عصر ایران نوشت: پیمان جبلی رئیس صداوسیما به تازگی در مصاحبه با ایلنا (خبرگزاری کار) گفته است: ” رسانه ملی مرجعیت‌اش در دوره دفاع مقدس دوازده روزه افزایش پیدا کرد. رسانه ملی به عنوان دستگاه تبلیغاتی فراگیر که باید تمام اقشار و  گروه‌ها و دیدگاه‌ها را پوشش  دهد، وظیفه دارد که این کار را انجام  دهد، جنگ  دوازده روزه تحمیلی به وحدت و انسجام ملی کمک کرد و برای ما هم این  فضا را به وجود آورد که بتوانیم این فضا را مورد استفاده قرار دهیم و  رسانه ملی  مرجعیت‌اش در دوره دفاع مقدس دوازده روزه افزایش پیدا کرد.”

چند نکته:

اول – رئیس سازمان صداوسیما گفته است: رسانه ملی مرجعیت‌اش در دوره دفاع مقدس دوازده روزه افزایش پیدا کرد.”

سوال: منبع این آمار کجاست؟ مرجعیت رسانه ای صداوسیما قبل از جنگ چقدر بوده و بعد از جنگ چقدر شده است؟ چقدر افزایش یافته؟

با وجود این آمار، آیا ممکن است آقای جبلی بفرمایند قبل از جنگ و هم اکنون، مرجعیت رسانه ای صداوسیما چقدر بوده و چقدر هست؟

آیا قبل از جنگ، صداوسیما، مرجعیتش کم بوده و بعد از جنگ، بیشتر شده اما همچنان، در کل در سطح پایین است؟ یا اینکه قبل از جنگ پایین بوده و بعد از جنگ، بیش از حد متوسط، افزایش یافته؟

به عنوان مثال آیا مرجعیت صداوسیما قبل از جنگ ۱۰ درصد بوده و بعد از جنگ شده ۲۰ درصد؟ یا اینکه قبل از جنگ ۷۰ درصد بوده و بعد از جنگ شده ۸۰  درصد؟ یا اینکه قبل از جنگ زیر نصف بوده و بعد از جنگ به بالای جنگ رسیده است؟

آقای جبلی به عنوان عضو هیات علمی دانشگاه در رشته علوم ارتباطات بهتر می دانند که چنین توصیفاتی، تنها با عدد و رقم و آمار، معنی پیدا می کند. واگر نه می شود بازی با کلمات ‌‌و تلاش برای عملکرد تراشی‌.

ایشان می توانند منبع و جزئیات آمار را با عدد و رقم منتشر کنند تا کارشناسان و علاقمندان مطلع شوند و سپس بتوان قضاوت صحیح داشت که مرجعیت صداوسیما چقدر است و در دوره جنگ چقدر افزایش یافته. به ویژه اینکه مشخص شود چگونه به افزایش مرجعیت رسانه ای صداوسیما پی برده اند؟

مثلا اگر تعداد بینندگان برنامه های خبری صداوسیما در فاصله قبل و بعد از جنگ افزایش یافته، آیا به معنی افزایش مرجعیت خبری است؟ حتما اینگونه نیست.

صداوسیما در پوشش خبری حوادث جنگ 12 روزه برخلاف دو روز نخست که رویکرد حرفه ای اطلاع رسانی، غالب بود؛ در بقیه روزها، رویکرد تبلیغاتی را در پیش گرفت.

هر کشور جهان در هر نقطه این دنیا که درگیر جنگ شود حتما شبکه های تلویزیونی دولتی – رسمی – حکومتی و عمومی آن، مخاطب و مراجعه کننده بیشتری پیدا می کنند حتی افرادی خارجی هم به تلویزیون آن کشور مراجعه می کنند تا بدانند چه خبر است. آیا شبکه تلویزیونی به کار خود ادامه می دهد یا نه؟ چگونه حوادث را پوشش می دهد؟ چه پاسخ و چه تصویری پخش می کنند؟ زیرا مردم می خواهند موضع رسمی و واکنش مقامات را بدانند. این نیز با مرجعیت خبری متفاوت است.

به یاد دارم در روز پنجشنبه 11 مرداد سال 1369 که همزمان روز عاشورا هم بود وقتی اول صبح خبر حمله صدام به کویت منتشر شد به سرعت به سمت تلویزیون رفتیم و شبکه اول کویت را گرفتیم تا ببینیم چه خبر است. در آن سال ها که خبری از ماهواره و اینترنت نبود تابستان گرم بندر بوشهر این مزیت را داشت که می شد بدون وسیله خاصی و با آنتن معمولی، شبکه های تلویزیونی کشورهای عربی جنوب خلیج فارس را گرفت و تماشا کرد از کویت و عربستان سعودی و بحرین تا قطر و دبی و ابوظبی.

وقتی تلویزیون کویت را گرفتیم پخش برنامه های عادی قطع شده بود و تنها سرود ملی پخش می شد. این یعنی خبر حمله صحیح بود.

به هنگام حمله نظامی امریکا به عراق در سال 2003 وقتی ارتش امریکا به بغداد رسید؛ وقتی تلویزیون عراق، پخش برنامه های عادی را متوقف کرد مشخص شد حکومت عراق سرنگون شده است.

افزایش مخاطبان شبکه تلویزیونی یک کشور به هنگام بروز حوادث مهم به معنای افزایش مرجعیت خبری نیست.

مرجعیت خبری با اعتماد و باورپذیری سطح بالای مخاطبان به مطالب منتشر شده در رسانه ارتباط مستقیم دارد. مرجعیت خبری با تاثیرگذاری رسانه ارتباط مستقیم دارد. آیا مخاطبان به مطالب خبری صداوسیما باور دارند؟ آیا مطالب صداوسیما در میان مخاطبان، تاثیرگذاری دارد؟

حال که رئیس صداوسیما از مرجعیت این سازمان صحبت کرده می توان پرسید چرا صداوسیما در دوره جنگ 12 روزه، به انتشار خبر جعلی پرداخت؟ خبر جعلی سرنگونی جنگنده اف 35 اسرائیل توسط ایران، از صداوسیما منتشر شد. در یکی از بخش های خبری صداوسیما نیز عکس جعلی از جنگنده اف 35 سرنگون شده اسرائیل منتشر شد.  این خبرهای جعلی صداوسیما بازتاب زیادی داشت. چرا مسوولان صداوسیما دراین باره توضیحی نداده اند؟ چگونه خبر جعلی به این مهمی در صداوسیما منتشر می شود؟

نسبت انتشار چنین خبرهای جعلی با مرجعیت سانه ای صداوسیما چیست؟ خبر جعلی بزرگ که به اعتبار طرف خودی ضربه زد. آیا می توان سوال کرد چگونه صداوسیما متوجه چنین خبرهای جعلی نشد؟ بعد از اینکه جعلی بودن این خبرها مشخص شد چرا در این باره توضیح نداد و جعلی بودن آنها را به مخاطبان اطلاع نداد؟

دوم – رئیس صداوسیما از این سازمان به عنوان ” دستگاه تبلیغاتی فراگیر که باید تمام اقشار و گروه ها و دیدگاه ها را پوشش دهد” نام برده است.

این اشاره دقیقی است برای وضعیت صداوسیما. بهترین و دقیق ترین توصیف برای صداوسیما نه “رسانه ملی” بلکه “دستگاه تبلیغاتی” است.

در این حالت، صحبت از مرجعیت رسانه ای برای یک دستگاه تبلیغاتی بیهوده است. یعنی فعالیت تبلیغاتی صداوسیما نزد مخاطبان / مردم ایران، مرجعیت دارد؟

به همین دلیل صداوسیما در پوشش خبری نه بر مبنای واقع گرایی بلکه در خط اغراق و بزرگنمایی و کوچک نمایی حرکت می کند. دقیقا به همین دلیل است که صداوسیما ، خبر جعلی به بزرگی سرنگونی جنگنده اف 35 منتشر می کند و بعد ازآن هم هیچ توضیحی در این باره نمی دهد. به همین دلیل است که برنامه های خبری صداوسیما این گونه از سوی بخش های مهمی از جامعه، نادیده گرفته می شود و بسیاری دیگر هم چنین برنامه هایی را باور نمی کنند.