شاید این سه نفر وضعیت را به قبل از چکاندن ماشه برگردانند

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از برترین‌ها؛ سفر اخیر مسعود پزشکیان به چین با برخی حاشیه‌هایی عامه‌پسند در شبکه‌های اجتماعی همراه شد؛ از لحظه‌ی خوش‌آمدگویی او در بدو ورود گرفته تا عکس‌های دخترش با همسران رهبران شانگهای که به دلیل تفاوت ظاهری مورد توجه قرار گرفت؛ در کنار این‌ها، زمان محدودی هم که  برای ملاقات پزشکیان با نخست‌وزیر چین در نظر گرفته شده بود نیز از جمله موارد خبرساز سفر دو روزه پزشکیان به چین بود.

اما آنچه این سفر را مهم می‌کند، جزئیات حاشیه‌ای نیست؛ ایران این روزها زیر فشار مکانیزم ماشه نفس می‌کشد و نشست شانگهای می‌تواند فرصتی برای تنفس باشد. در این میان اما همه‌چیز به ایران خلاصه نمی‌شود؛ بازیگران اصلی صحنه چین، روسیه و هند هستند. سه قدرتی که هر کدام به شیوه‌ی خودشان می‌توانند در تعیین سرنوشت این فضا نقش داشته باشند.

اما پرسش کلیدی آن است که آیا سفر پزشکیان به چین می‌تواند دستاوردی ملموس برای ایران در مسیر خنثی‌سازی فشارهای غرب و گشودن دریچه‌ای تازه در مسیر مذاکرات با امریکا به واسطه صف‌بندی جدید کشورهای جنوب جهان به همراه داشته باشد یا آنکه سایه بازگشت تحریم‌های شورای امنیت و جدی شدن خروج تهران از (ان‌پی‌تی) به عنوان اقدامی واکنشی، در سایه انفعال شرکای سنتی (چین و روسیه) سناریوهای دیپلماتیک ایران را پیچیده‌تر خواهد ساخت؟

در ادامه با نگاهی به تحلیل‌های کارشناسان مسائل سیاسی، نقش این سه کشور را جداگانه بررسی می‌کنیم؛ از چین و روسیه تا هند  و اینکه هر کدام چه فرصتی یا چه محدودیتی می‌توانند برای ایران ایجاد کنند.

چین؛ مشروط به اراده آمریکا؟

روزنامه فرهیختگان و روزنامه اعتماد پیشنهاد داده‌اند که ایران با چین وارد برخی همکاری‌های موردی شود؛ همکاری‌هایی نظیر توسعه بندر چابهار  یا طرح همکاری در کریدور شمال-جنوب تا پیوند استراتژیک میان ایران و چین تقویت شود. در واقع این اعتقاد بعضی از تحلیلگران داخلی‌ست و مشخص نیست که چقدر در چشم‌انداز چینی‌ها در رابطه با ایران لحاظ شده است.

اما مساله‌ای که درباره چین وجود دارد احتمالا همانی‌ست که نوذر شفیعی، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با روزنامه اعتماد مطرح کرده: نقش چین در این زمینه مشروط به اراده واقعی آمریکا برای مذاکره است. تنها در صورتی می‌توان انتظار داشت چین به عنوان میانجی میان تهران و واشنگتن عمل کند که واشنگتن منافعی ملموس در انجام رایزنی با ایران برای خود متصور باشد، در غیر این صورت، آمریکا به اعمال فشار و تهدید به بمباران تاسیسات هسته‌ای ایران همزمان با حمایت از اسراییل و در چارچوب رقابت با چین ادامه خواهد داد.

روسیه؛ همه چیز در گروی اوکراین!

پزشکیان در شانگهای جلسه‌ای دو ساعته با پوتین برگزار کرد. اما مساله روسیه بنا به گفته غلامرضا کریمی، استاد روابط بین‌الملل آنجاست که  این کشور  اگرچه از نظر سیاسی از مواضع ایران حمایت می‌کند، اما به دلیل تمرکز بر منافع کلان‌تر خود از جمله جنگ اوکراین، توانایی محدودی برای جلوگیری از اقدامات غرب دارد.

هرچند در ماه‌های اخیر عواملی مانند درگیری روسیه با جنگ اوکراین و درگیری ایران با مسائل منطقه‌ای باعث کُندی روابط شده، اما با وجود موانع بسیار دو طرف همچنان نیازمند ادامه و توسعه همکاری‌ها هستند. با این حال هم ایران می‌داند که باید با روسیه روابط قوی داشته باشد و هم روسیه می‌داند باید همکاری خود را با ایران تقویت کند.

هند؛ اسب تروای آمریکا!

عضویت ایران در شانگهای فرصت مناسبی برای خنثی‌سازی تهدیدات علیه منافع ملی فراهم کرده است. با این حال، نقاط ضعف این سازمان نیز قابل توجه است؛ اعضای آن همیشه همصدا عمل نمی‌کنند. تجربه گروه «بریکس» نشان داده اهداف کلی این سازمان‌ها گاهی با منافع ملی اعضا هماهنگ و گاهی ناهماهنگ است.

به عنوان مثال، هند مانع از صدور قطعنامه‌ای توسط بریکس در محکومیت رسمی حملات آمریکا و اسراییل به ایران شد. چنین رفتارهایی سبب شده دهلی‌نو در تحلیل‌های سیاسی به عنوان «اسب تروای امریکا» معرفی شود؛ کشوری که گاه وحدت سازمان‌های منطقه‌ای را در مواجهه با منافع آمریکا برهم می‌زند، از این رو، اکنون این احتمال وجود دارد که در سازمان همکاری شانگهای نیز چنین رویدادی رخ دهد.