داود علیزاده
آسیه ثیامر، مخترع جوان بوشهری، با الهام از گفت‌وگوهای پدرش درباره مشکلات کشاورزی و حمایت خانواده و استادش، دکتر مرتضی زمان فشمی، موفق شد کود ارگانیک نانویی بسازد که مصرف آب را کاهش و کیفیت خاک را بهبود می‌دهد؛ اختراعی که او را تا رقابت جهانی «تکنوفست» ترکیه رساند. بامداد جنوب برای آشنایی بیشتر با این مخترع جوان گفت‌وگویی داشته که در ادامه می‌خوانید.
چه عاملی باعث شد از سنین پایین به حوزه اختراع و نوآوری علاقه‌مند شوید؟
از سنین پایین همیشه فردی کنجکاو بودم و علاقه زیادی به کشف چیزهای جدید داشتم. وقتی با مشکلی روبه‌رو می‌شدم، سعی می‌کردم به ریشه‌ی آن فکر کنم و دنبال راه‌حل بگردم. همیشه این سؤال در ذهنم بود که باید چه‌کار کرد تا این مسئله حل شود یا چطور می‌شود چیزی را بهتر یا درست‌تر انجام داد. همین روحیه پرسش‌گری و علاقه به حل مسئله باعث شد کم‌کم به سمت اختراع و نوآوری کشیده شوم. از طرفی خواندن زندگینامه‌ی دانشمندان و مخترعان برایم بسیار الهام‌بخش بود. مطالعه مسیر زندگی و تلاش‌های آن‌ها به من یاد داد که با پشتکار، خلاقیت و نگاه متفاوت می‌توان حتی از دل مشکلات راه‌حل‌های نوآورانه پیدا کرد. این ترکیب از علاقه، کنجکاوی و الهام گرفتن از بزرگان مسیر من را به سمت دنیای اختراع و نوآوری هموار کرد.
در مسیر تحقیق و ساخت اختراع، با چه موانع یا چالش‌هایی روبه‌رو شدید؟
در مسیر تحقیق و ساخت اختراع با چالش‌های مختلفی روبه‌رو شدم. یکی از مهم‌ترین آن‌ها نبود دسترسی کافی به امکانات و تجهیزات تخصصی برای اجرای ایده بود. همچنین تأمین منابع مالی برای پیشبرد طرح یکی دیگر از موانع جدی در این مسیر بود. علاوه بر این، گاهی با بی‌توجهی یا باور نداشتن اطرافیان نسبت به نوآوری‌های جدید مواجه می‌شدم. اما با تلاش مستمر و باور به هدفم توانستم این مسیر را ادامه داده و اختراع را به نتیجه برسانم.
نقش خانواده در حمایت از مسیر علمی شما چقدر مؤثر بوده است؟
نقش خانواده در مسیر علمی من بسیار مؤثر و تعیین‌کننده بوده است. خانواده اولین کسانی هستند که اگر به توانایی‌های شما باور داشته باشند، می‌توانند بزرگ‌ترین مشوق برای ادامه مسیر باشند. حمایت و اعتماد آن‌ها باعث شد با انگیزه بیشتری مسیر نوآوری و تحقیق را دنبال کنم. البته لازم می‌دانم به نقش ارزشمند استاد بزرگوارم جناب آقای دکتر مرتضی زمان فشمی نیز اشاره کنم. ایشان یکی از دانشمندان برجسته کشور در حوزه شیمی هستند که با دلسوزی، باور و راهنمایی‌های علمی و حمایت بی‌دریغ‌شان در کنار من بودند. اگر از ایشان نام نبرم قدردانی واقعی صورت نگرفته است، زیرا حضور ایشان در کنار خانواده‌ام نقش بسیار مهمی در پیشرفت علمی و شکل‌گیری اختراعات من داشته است.
از تجربه حضور در مسابقات تکنوفست ترکیه و رقابت با مخترعان ۶۲ کشور بگویید؛ فضای رقابت چگونه بود؟
تجربه حضور در مسابقات تکنوفست ترکیه و رقابت با مخترعانی از ۶۲ کشور برای من افتخار بزرگی بود و فرصتی بی‌نظیر. فضای رقابت بسیار سخت، نزدیک و نفس‌گیر بود؛ جایی که هر تیم با تمام توان علمی، خلاقیت و فناوری‌اش برای ارائه بهترین محصول یا ایده تلاش می‌کرد.
این رقابت‌ها نه تنها فرصتی برای نمایش توانایی‌های فردی و تیمی بود بلکه یک میدان برای رقابت علمی با فناوری روز دنیا محسوب می‌شد. هر تیم نماینده‌ای از فرهنگ و دانش کشور خود بود و برای من این رقابت‌ها نمادی از غرور ملی بود. تلاش می‌کردم با اختراع خود نشان دهم که ایران در عرصه نوآوری و فناوری‌های نوین حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. این تجربه انگیزه‌ام را دوچندان کرد و باورم را نسبت به توان علمی کشورم تقویت نمود.
از اختراعی که داشتید برای مخاطبان ما بفرمایید؟
اختراع من یک کود ارگانیک نانویی است که با هدف بهبود کیفیت خاک، افزایش رشد گیاه و کاهش مصرف آب در کشاورزی طراحی شده است. این کود در قالب نانوگرانول تولید می‌شود و دارای خواص ضدقارچی، تقویت‌کننده خاک و کمک به جذب بهتر مواد مغذی توسط گیاه است.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این اختراع توانایی بالای آن در ذخیره و نگهداری آب در خاک است. در شرایطی که کشور ما با بحران جدی کم‌آبی مواجه است، این محصول می‌تواند تا حد چشمگیری مصرف آب کشاورزی را کاهش دهد بدون اینکه به کیفیت محصولات آسیب برسد. هدف اصلی من از این اختراع کمک به کشاورزی پایدار، حفاظت از منابع طبیعی و کاهش وابستگی به کودهای شیمیایی بوده است. این محصول گزینه‌ای کاربردی برای کشاورزان، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور است.
ایده اولیه شما برای تولید کود ارگانیک از کجا شکل گرفت؟
پدرم در شرکت خدمات حمایتی کشاورزی استان شاغل است و همیشه در خانه درباره مشکلات و چالش‌های کشاورزان صحبت می‌کرد. این صحبت‌ها ذهن من را درگیر کرد و باعث شد نسبت به مسائل مربوط به کشاورزی، به‌ویژه استفاده از کودهای شیمیایی، بیشتر فکر کنم. همین موضوع انگیزه‌ای شد تا روی این مسئله تحقیق کنم، به دنبال راه‌حل باشم و در نهایت ایده‌ای ارائه دهم. ایده تولید کود ارگانیک به ذهنم رسید، آن را اجرا کردم و در نهایت به ثبت رساندم.
فکر می‌کنید اختراع شما چه تأثیری بر کشاورزی پایدار و محیط‌زیست ایران داشته یا خواهد داشت؟
اختراع من می‌تواند نقش مهمی در تحقق کشاورزی پایدار و حفاظت از محیط‌زیست در ایران ایفا کند. این کود به دلیل ماهیت ارگانیک و نانویی خود جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی است که سال‌ها موجب آسیب به خاک، منابع آبی و سلامت انسان شده‌اند. استفاده از این کود باعث بهبود ساختار خاک، تقویت فعالیت‌های زیستی در آن و افزایش بهره‌وری گیاه می‌شود. همچنین با توجه به بحران کم‌آبی در کشور، یکی از تأثیرات مهم این اختراع کاهش چشمگیر مصرف آب در بخش کشاورزی است که گامی حیاتی در استفاده بهینه از منابع طبیعی به‌شمار می‌رود. در بلندمدت این اختراع می‌تواند به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی، حفظ تنوع زیستی خاک و پایداری سیستم‌های کشاورزی کمک کند و در کنار آن هزینه‌های تولید برای کشاورزان را کاهش دهد.
در آینده برنامه‌ای برای ثبت اختراعات جدید یا همکاری با مراکز علمی دارید؟
بله، در حال حاضر چند اختراع جدید در حوزه‌ی شیمی دارم که مرتبط با صنایع پتروشیمی، نیروگاه‌ها و بخش کشاورزی هستند. این اختراعات هنوز در حال طی مراحل ثبت شدن‌اند و تمرکز آن‌ها بر بهبود فرآیندهای صنعتی، کاهش آلاینده‌ها و افزایش بهره‌وری در کشاورزی است.
هم‌زمان به‌عنوان عضو یک گروه پژوهشی فعال، با پژوهشگران دیگر برای توسعه‌ی ایده‌ها و طرح‌های علمی همکاری دارم. در آینده نیز قصد دارم با مراکز علمی و صنعتی بیشتری مشارکت کنم تا بتوانم این اختراعات را به مرحله‌ی اجرا و تجاری‌سازی برسانم.
حمایت علمی و مالی از مخترعان جوان در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حمایت علمی و مالی از مخترعان جوان در ایران هنوز با چالش‌های زیادی روبه‌رو است. در برخی موارد حمایت‌هایی وجود دارد اما معمولاً کافی، هدفمند یا به‌موقع نیستند. فرآیند دریافت کمک‌ها و مجوزها گاهی پیچیده و زمان‌بر است و همین مسئله باعث دلسردی بسیاری از مخترعان می‌شود. علاوه بر این، زیرساخت‌های لازم برای تبدیل ایده به محصول و ورود به بازار هنوز به‌طور کامل فراهم نیست. مخترعان برای رسیدن از مرحله‌ی مفهوم تا اجرا، نیاز به حمایت واقعی، عملی و مستمر دارند نه صرفاً تشویق‌های نمادین. با این حال اگر انگیزه و پشتکار وجود داشته باشد، می‌توان با تلاش فردی و ارتباط‌گیری درست مسیر پیشرفت را هموار کرد. با این وجود، بازنگری و تقویت ساختارهای حمایتی در کشور ضرورتی جدی است.
شما به‌عنوان سفیر مهربانی و همیار نیک‌اندیش مؤسسه دارالاکرام شناخته می‌شوید؛ این فعالیت‌ها چه ارتباطی با مسیر علمی‌تان دارد؟
برای من فعالیت علمی و مسئولیت اجتماعی از هم جدا نیستند. اینکه به‌عنوان سفیر مهربانی و همیار نیک‌اندیش مؤسسه دارالاکرام شناخته می‌شوم، بخشی از همان رسالتی است که در مسیر علمی‌ام دنبال می‌کنم؛ یعنی ایجاد تغییر مثبت در جامعه. علم و نوآوری فقط زمانی ارزش واقعی پیدا می‌کنند که در خدمت انسان و جامعه باشند. حضور در فعالیت‌های خیرخواهانه و اجتماعی به من یاد داد که مسائل را فقط از دریچه علمی نبینم، بلکه نیازها و مشکلات واقعی مردم را هم درک کنم و سعی کنم راه‌حل‌هایی کاربردی و انسانی برای آن‌ها ارائه دهم. این تجربه‌ها به من کمک کرده‌اند نگاهی عمیق‌تر، مسئولانه‌تر و انسانی‌تر به مسیر پژوهش و اختراع داشته باشم.
برای جوانان بوشهری علاقه‌مند به فعالیت‌های علمی چه توصیه‌ای دارید؟
توصیه من به جوانان علاقه‌مند به فعالیت‌های علمی این است که هرگز توانایی‌های خود را دست‌کم نگیرند و منتظر شرایط ایده‌آل نباشند. در هر نقطه‌ای از کشور حتی با امکانات محدود می‌توان با پشتکار، خلاقیت و پیگیری مستمر مسیر موفقیت را طی کرد. استان بوشهر در حوزه‌های مختلف علمی مثل فناوری، مهندسی انرژی، زیست‌محیطی، پزشکی و حتی علوم انسانی و اجتماعی ظرفیت‌های بسیار خوبی دارد. نکته مهم این است که به جای تمرکز روی محدودیت‌ها به فرصت‌ها نگاه کنیم. مطالعه‌ی مداوم، شرکت در رویدادهای علمی، کار تیمی، استفاده از تجربه افراد باتجربه و مهم‌تر از همه باور به خود می‌تواند مسیر علمی هر جوانی را هموار کند. مهم نیست از کجا شروع می‌کنید؛ مهم این است که متوقف نشوید.
منبع: روزنامه بامداد جنوب