خلیج فارس:موضوع برابری ارث دختر و پسر در ایران، بحثی پیچیده و چندوجهی است که از زوایای مختلف حقوقی، فقهی، اجتماعی و اقتصادی قابل بررسی است.
۱. وضعیت فعلی:
طبق قانون مدنی فعلی ایران، سهم الارث پسر دو برابر سهم الارث دختر است.
این موضوع مخالف اصل برابری است و از نظر بسیاری از کارشناسان تبعیض آمیز محسوب می‌شود.
۲. طرح جدید مجلس:
در سال ۱۴۰۱، مجلس شورای اسلامی طرحی را تحت عنوان طرح اصلاح مواد ۹۰۷، ۹۰۸ و ۹۴۹ قانون مدنی با هدف ایجاد برابری در ارث بین فرزندان دختر و پسر به تصویب رساند.
این طرح هنوز به قانون تبدیل نشده است و برای لازم الاجرا شدن نیاز به تایید شورای نگهبان دارد.
۳. ادله موافقان برابری ارث:
موافقان برابری ارث معتقدند که همه افراد انسانی، اعم از زن و مرد، از حقوق مساوی برخوردارند و تفاوت گذاشتن بین آنها در مورد ارث تبعیض آمیز است.
آنها همچنین استدلال می‌کنند که برابر شدن ارث دختر و پسر به تقویت جایگاه زنان در خانواده و جامعه کمک می‌کند.
۴. ادله مخالفان برابری ارث:
مخالفان برابری ارث معتقدند که این موضوع با احکام فقهی اسلام مغایرت دارد.
آنها همچنین استدلال می‌کنند که برابر شدن ارث دختر و پسر به ضرر خانواده‌ها خواهد بود و ممکن است منجر به افزایش طلاق شود.
۵. راه حل‌های جایگزین:
برخی کارشناسان معتقدند که به جای برابر کردن ارث دختر و پسر، می‌توان راه حل‌های جایگزینی مانند افزایش حقوق زنان در زمینه‌های دیگر مانند مهریه و حضانت فرزندان را در نظر گرفت.
سهم الارث همسر در قانون جدید
در قانون جدید ارث که هنوز به طور کامل نهایی نشده است، تغییراتی در مورد سهم الارث همسر در نظر گرفته شده است.
قانون فعلی:
طبق قانون مدنی فعلی، سهم الارث همسر به دو دسته تقسیم می‌شود:
اگر متوفی فرزند داشته باشد: در این حالت، سهم همسر یک هشتم از اموال منقول (مانند ماشین، وسایل و غیره) و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول (مانند زمین و خانه) است.
اگر متوفی فرزند نداشته باشد: در این حالت، سهم همسر نصف اموال متوفی است.
قانون جدید:
در طرح جدید مجلس شورای اسلامی، سهم الارث همسر در هر دو صورت یکسان در نظر گرفته شده است:
چهاردهم اموال منقول و غیرمنقول متوفی به همسرش تعلق خواهد گرفت.
تفاوت‌ها:
مهمترین تفاوت قانون جدید با قانون فعلی این است که در هر دو صورت (چه متوفی فرزند داشته باشد و چه نداشته باشد) سهم الارث همسر یکسان است.
در قانون جدید سهم الارث همسر افزایش یافته است.
در ماده ۸۶۱ قانون مدنی، موجب ارث شامل ۲ امر می‌شود:
نسب: اقوام و خویشاوندانی که رابطه هم خونی با متوفی دارند، نسب نامیده می‌شوند.
سبب: به اقوام و خویشاوندانی که به طریق ازدواج دارای روابط فامیلی با متوفی هستند را نیز سبب می‌نامند.
از طریق رابطه نسبی فرزند دختر از طبقه اول ارث می‌برد و سهم ارثی‌اش از پدر از اولویت بالایی برخوردار است. در این صورت اگر متوفی فرزندانی داشته باشد، هنگام تقسیم ارث به خویشاوندان دیگر در طبقات دوم و سوم ارثی نخواهد رسید. در نگاه دیگر به قانون جدید تقسیم ارث بین فرزندان طبق قانون مدنی، اگر متوفی ابوین نداشته باشد، اما یک یا چند فرزند داشته باشید، تقسیم ارث بین فرزندان به صورت زیر خواهد بود:
اگر تنها وارث متوفی مادر، پدر، دختر و پسرش باشند، یک ششم ارث به پدر، یک ششم به مادر و بقیه (چهار ششم) بین دختران و پسران تقسیم می‌شود. به طوری که به پسران دو برابر سهم‌الارث دختران برسد.
اگر تنها وارثان متوفی مادر و پدر و یک دختر باشند، یک ششم ارث به پدر، یک ششم به مادر و سه ششم به دختر تعلق می‌گیرد و باقی مانده که یک ششم است، تقسیم بر پنج می‌شود. از این مقدار یک پنجم به پدر، یک پنجم به مادر و سه پنجم به دختر تعلق می‌گیرد.
اگر همه فرزندان دختر باشند، ماترک بین آنها به طور مساوی تقسیم می‌شود.
اگر تنها وارث متوفی مادر و پدرش با چند دختر باشند، یک ششم ترکه به پدر و یک ششم به مادر و بقیه که چهار ششم است، بین دختران به طور مساوی تقسیم خواهد شد.
اگر تعداد فرزندان، متعدد بوده و بعضی دختر و بعضی پسر باشند، پسر دو برابر دختر ارث می‌برد.
اگر فرزند یک نفر باشد خواه پسر یا دختر، تمام ترکه به او میرسد.
در نهایت اگر وارث متوفی فقط یک دختر باشد و وراثت دیگری از طبقه اول یا زوج و زوجه وجود نداشته باشد، دختر متوفی تمامی ارث را از آن خود خواهد کرد.
تنها راهکار برابر کردن سهم الارث دختران و پسران
اگر شما هم به دنبال راهکاری برای برابری سهم الارث دختران و پسران هستید؛ وصیت تقریبا تنها راه احقاق حداکثری این مهم است.
در واقع با تنظیم یک وصیت نامه رسمی می‌توانید سهم الارث به جای مانده از خود را قبل از فوت به صورت برابر بین دختر و پسر تقسیم کنید؛ البته فراموش نکنید که با این روش هم تمامی اموال به صورت برابر تقسیم نمی‌شود و فقط تا حد ممکن سهم الارث دختر و پسر نزدیک به هم می‌شود. با تدوین وصیت تا یک سوم اموال به صورت برابر و الباقی اموال طبق قانون به صورت دو سهم پسر و یک سهم دختر تقسیم خواهد شد.
جدا از این مورد که نسبتا از بدیهیات است؛ تنها مورد از استثنائات برابری سهم الارث طبق قانون را در این قسمت بررسی خواهیم کرد.
وصیت زیاده بر ثلث
اگر تعداد پسران کمتر از نصف تعداد دختران باشد (مثلا ۶ دختر و ۲ پسر) وصیت زیاده بر ثلث می‌شود و سهم الارث را می‌توان به صورت برابر بین آنها تقسیم کرد. اگر وارثان مازاد بر ثلث را تنفیذ کنند، مانند حالت اول سهم الارث دختران و پسران برابر خواهد شد و چنانچه تنفیذ نکنند، وصیت تا ثلث معتبر خواهد بود و مطابق قانون تا حد ممکن سهم الارث دختران و پسران به هم نزدیک خواهد شد.
ارث در صورت عدم وجود فرزند
در قانون جدید ارث که هنوز به طور کامل نهایی نشده است، تغییراتی در مورد ارث در صورت عدم وجود فرزند نیز در نظر گرفته شده است.
قانون فعلی:
طبق قانون مدنی فعلی، در صورت عدم وجود فرزند، ماترک متوفی بین پدر و مادر و سایر وراث طبقه دوم (برادر و خواهر و …) به ترتیب زیر تقسیم می‌شود:
– یک سوم به پدر و یک سوم به مادر.
– یک ششم به هر یک از برادران و خواهران.
قانون جدید:
در طرح جدید مجلس شورای اسلامی، ترتیب تقسیم ارث در صورت عدم وجود فرزند به این صورت تغییر یافته است:
یک ششم به پدر و یک ششم به مادر.
باقیمانده بین برادران و خواهران به طور مساوی تقسیم می‌شود.
تفاوت‌ها:
مهمترین تفاوت قانون جدید با قانون فعلی این است که سهم پدر و مادر در ارث کاهش یافته است.
در قانون جدید سهم برادران و خواهران افزایش یافته است.
تقسیم ارث بین فرزندان
در قانون مدنی شرایط و مقررات ارث به طور کامل توضیح داده شده است؛ با این حال بسیاری از قوانین، برگرفته از قرآن و اسلام است. در ابتدا فرزندان متوفی که جزو وراث طبقه اول (درجه یک) هستند، از ارث برخوردار می‌شوند. همانطور که پیش‌تر اشاره شد، پسر دو سهم و دختر یک سهم می‌برد.
در قانون مدنی افرادی که می‌توانند از شخص متوفی ارث ببرند به سه گروه یا طبقه، دسته بندی شده‌اند. لازم به ذکر است اگر خویشاوندی در گروه بالاتر وجود داشته باشد، طبقه پایین‌تر نیز از ارث محروم می‌شوند. برای تقسیم ارث، فرزندان باید فرزند مشروع متوفی باشند؛ زیرا بر اساس قانون فرزندان نامشروع از ارث محرومند.
سهم الارث دختر و پسر از مادر
مدتی است که این سوال به یکی از پرسش‌های متداول تبدیل شده و بسیاری از افراد قصد دارند، بدانند که طبق قانون جدید سهم الارث دختران و پسران از مادر متوفی خود چه مقدار خواهد بود. جالب است بدانید که در تقسیم سهم الارث بین پدر و مادر تفاوتی وجود ندارد. یعنی در هر صورت سهم پسران دو برابر سهم دختران است.
یکی از فرمول‌های تقسیم ارث بین دختر و پسر به صورت زیر است:
۱. ابتدا باید ارث وارث فوت شده را محاسبه کنید.
۲. سپس ارث بر اساس شرایط موجود تقسیم می‌شود. به طور معمول، در بسیاری از کشورها، اگر فوت کننده هیچ وصیتی نداشته باشد، ارث به صورت متساوی بین پسران و دختران تقسیم می‌شود. اما در برخی موارد قوانین محلی یا اسلامی ممکن است تحدیدی برای تقسیم ارث مشخص کند.
۳. در برخی موارد، قوانین ممکن است مشخص کند که دختران یا پسران حق تقاسم یا تقدیر از ارث را ندارند و املاک و اموال به تسویه مستقیم میرسد.
اگر وراث متوفی پدر و مادر و چند دختر باشند، سهم پدر و مادر هر کدام یک ششم سهم دختران چهار ششم است. اگر وراث متوفی پدر و مادر یا یکی از این دو باشد و ما بقی پسر و دختر باشند، سهم پدر و مادر هر کدام یک ششم و و مابقی به نسبت دو به یک (پسر دو برابر دختر) بین پسر و دختر تقسیم می‌شود.
قانون جدید ارث برادر و خواهر
در نظام حقوقی ایران تقسیم ارث با توجه به شرعیت و قوانین ایران انجام می‌شود. طبق تقسیم بندی قانون ارث در درجه اول به پدر، مادر، فرزندان و نوادگان میرسد و در درجه دوم به خواهر و برادر میرسد. رد صورتی که متوفی دارای فرزند نباشد و پدر و مادر در قید حیات نداشته باشد، ارث فرد به خواهر برادرش میرسد.
سهم‌الارث برادران و خواهران:
برادران و خواهران ابوینی (پدر و مادری): در صورتی که فرد متوفی دارای پدر و مادر و فرزند نباشد، ارث به خواهر و برادران تنی خود میرسد.
برادران و خواهران ابی (پدری) یا امی (مادری): در صورتی که متوفی خواهر برادر تنی نداشته باشد ارث به خواهر برداران ابی یا امی میرسد.
یکی از موارد مهم در تقسیم ارث بین خواهر و برادران این موضوع است که سهم‌الارث برادران ۲ برابر خواهران است. این موضوع توسط قانون بنا شده و حق اعتراضی جای نمی‌گذارد، مگر به این دلیل که بیش از سهم خود ارث را برداشته باشند.
میزان سهم الارث اولاد اولاد (نوه)
آنچه مسلم است این است که اولاد اولاد (نوه) در طبقه اول قرار دارد ولی در صورتی ارث می‌برد که متوفی فرزندی نداشته باشد. در این صورت اولاد اولاد (نوه) قائم مقام اولاد می‌شود و با هر یک از ابوین (پدر و مادری) که زنده باشد ارث می‌برد.
اولاد (فرزند) پسر یعنی فرزندان پسر متوفی دو برابر اولاد فرزندان دختر متوفی ارث می‌برند. حتی اگر اولاد اولاد متوفی پسر باشد اگر به واسطه مادر با متوفی قرابت پیدا کرده نصف نوه‌ای که از پدر با متوفی قرابت پیدا کرده ارث خواهد برد. اما در میان خودشان وقتی به قائم مقامی از پدر و مادر خود ارث بردند، پسران قائم مقام دو برابر دختران قائم مقام ارث می‌برند.
منبع:اعتمادآنلاین