خلیج فارس: اردوهای دانش‌آموزی که در ذهن بسیاری از مردم خاطره‌سازترین بخش سال تحصیلی بودند، حالا زیر سایه ترس و بخشنامه‌های ایمنی، یکی‌یکی لغو می‌شوند.
به گزارش«خلیج فارس» به نقل از فرارو، توقع می‌رفت که امسال هم مثل سال‌های گذشته، برنامه‌های اردویی مدارس حال و هوای شهر را عوض کند. حتی از فروردین ماه امسال که بخشنامه‌ای برای رعایت قوانین برگزاری اردوهای دانش‌آموزی ابلاغ شد تصور می‌شد که والدین با خیالی آسوده‌تر فرزندان را راهی اردو کنند. به گفته معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش، آموزش‌هایی هم برای کادر مدارس در این زمینه ارائه شده بود که امنیت بچه‌ها را بیشتر می‌کرد.
در همین راستا آموزش و پرورش اعلام کرده بود که اردوها باید به قوت خود باقی بمانند تا اثرات مثبت خود را بر پرورش دانش‌آموزان داشته باشند. با این حال، به نظر می‌رسد این بخشنامه برای مدیران محدودیت ایجاد کرده و نتیجه آن کاهش محسوس تعداد اردوهاست؛ به‌طوری که امروز کمتر اتوبوسی را می‌بینیم که دانش‌آموزان را به اردو ببرد و صدای خنده‌های بچه‌ها مدارس و شهر را پر از نشاط کند.
بنابراین این سؤال پیش می‌آید که هدف از تدوین این بخشنامه چه بوده، چه نتایجی به همراه داشته و چرا مدیران مدارس برگزاری اردوها را یا به‌طور کامل متوقف کرده‌اند و یا به میزان قابل‌توجهی کاهش داده‌اند؟
صدای خنده‌هایی که در اردو قطع شد
سال ۹۱ بود! حدود ۱۳ سال قبل. وقتی ترمز یکی از اتوبوس‌ها برید، ۲۶ دانش آموز جان دادند. خبرنگاران به هر مسئولی که می‌رسیدند، وضعیت فعلی و علت را می‌پرسیدند و هر کدام از مسئولین مساله را به دیگری پاس می‌داد.
از آن سال تا کنون حوادثی که برای دانش‌آموزان در اردوهایشان اتفاق افتاده بسیار زیاد است.
یکی از نمونه‌های آن اما بالاخره وضعیت قرمز اردوها را به سرتیتر اخبار کشاند. عصر پنجشنبه ۱۸ بهمن ۱۴۰۳، اتوبوسی که پس از بازدید از کلوت‌های شهداد به سمت کرمان بازمی‌گشت، در مسیر سیرچ دچار نقص فنی در سیستم ترمز شد. این حادثه منجر به مصدومیت ۳۵ نفر از سرنشینان و جان باختن ۶ دانش‌آموز نخبه و تیزهوش شد. همین مساله سبب شد که فروردین ماه ۱۴۰۴ وزیر آموزش و پرورش بخشنامه تأکید بر رعایت قوانین و مقررات برگزاری اردوهای دانش‌آموزی را به استان‌ها ابلاغ کند.
پس از آن اما اتفاقات و حوادث پابرجا ماند که جدیدترین نمونه آن مربوط به غرق شدن دانش آموز و معلمی می‌شد که برای اردو به انتهای سد اکباتان همدان رفته بودند.
۲۰ مرداد ماه، در حالی که یک مینی بوس دانش‌آموزان پایه ششم را به یک اردوی فوتبالی می‌برد در جاده پارس‌آباد واژگون شد که به مرگ مهدی قربانی‌فرد مغانلو و زخمی شدن ۲۶ نفر دیگر از همسفرهایش انجامید.
۱۶ فرودین ماه هم یک مینی بوس که دانش آموزان تیزهوش را در محور بناب – ملکان حمل می‌کرد واژگون شد و ۳ نفر از آن‌ها به بیمارستان منتقل شدند.
در بخشنامه رعایت قوانین برگزاری اردوهای دانش آموزی چه می‌گذرد؟
فصل دو ضوابط و مقررات ایمنی اردو – دستورالعمل برگزاری اردوهای دانش آموزی آمده است: «وسایل نقلیه مورد استفاده برای برگزاری اردوهای دانش آموزی الزاماً باید از شرکت‌های مسافربری معتبر تأمین شود و براساس ضوابط و مقررات ایمنی اردوهای دانش آموزی، استفاده از قطار در صورت در دسترس بودن ترجیح دارد.» با این حال اکثر حوادثی که حین اعزام دانش‌آموزان به اردو رخ می‌دهد در مسیر اتفاق می‌افتد. با فراتر رفتن از مساله اردوها، حوادث جاده‌ای دیگری هم هست که مربوط به سرویس‌های دانش‌آموزی است؛ در حالی که آنان به سوی مدرسه یا خانه می‌برند. بنابراین به نظر می‌رسد نظارت بر انتخاب وسایل حمل و نقل کافی نیست.
دقیقا در همین نقطه است که مدیران مدارس با چالش مواجه می‌شوند. همانطور که معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش گفته است: «گاه مدیر مدرسه برای کاهش هزینه‌ها از وسایل حمل و نقل فرسوده بدلیل ارزانتر شدن هزینه ها، استفاده می‌کند.» در واقع آنان در نظر دارند تا هزینه‌های اردو به شکل حداقلی باشد تا میزانی از آن خرج مدرسه شود و از طرفی دیگر برای والدین هزینه‌های سنگینی به همراه نداشته باشد تا همه بتوانند در این اردوها شرکت کنند.
مائده، معلمی که حدود ۱۵ سال سابقه کار در سمت معلم پرورشی را دارد به خبرنگار فرارو گفت: «از صفر تا صد برنامه‌ریزی برای اردو چالش برانگیز است. ما مدام اضطراب داریم. گاهی همین اضطراب سبب می‌شود که دانش‌آموزان احساس کنند ما با قوانین سختگیرانه نمی‌خواهیم آنان آزادانه انرژی خود را تحلیه کنند؛ آنان هنوز به بلوغ نرسیده‌اند و نمی‌دانند چه مسئولیت سنگینی روی دوش ماست. از طرفی دیگر هزینه‌ها به شدت افزایش یافته و نمی‌توان طوری برنامه‌ریزی کرد که نه سیخ بسوزد و نه کباب.»
دانش‌آموزان را کجا ببریم؟
نکته بعدی که در این بخشنامه به آن اشاره شده است مکان‌های برگزاری اردوهای دانش آموزی است. طبق آن اردوگاه باید متناسب با اهداف اردو، اقتضای سنی و تربیتی دانش آموزان و دارای استانداردهای لازم نظیر محل استراحت مناسب، سرویس‌های بهداشتی و سهولت نظارت سرپرست و مربیان برگزار کننده اردو باشند.
با این وجود آخرین حادثه که مربوط به همدان می‌شود نشان می‌دهد نکات ایمنی لازم در نظر گرفته نشده.
سمیه، مادر یکی از دانش‌آموزان مقطع ششم به خبرنگار فرارو گفت: «اردو رفتن در مدرسه دخترم یک گزینه بسیار جالب دارد و آن این است که والدین می‌توانند همراه بچه‌ها باشند. اما برخی از اردوها که متمرکز بر استقلال بچه‌هاست این گزینه را از روی میز برمی‌دارد در حالی که مکان انتخاب شده به گونه‌ای است که احساس خطر نمی‌کنیم.»
اما علی، پدر یک دانش آموز کلاس هفتمی به خبرنگار فرارو می‌گوید: «وقتی پسرم با برگه رضایتنامه به خانه می‌آید در درجه اول دوست دارم که این سفر را تجربه کند، اما وقتی به ته لیست می‌رسم و قیمت را می‌بینم به این فکر می‌کنم که با همین بودجه می‌توانیم خانوادگی پیک نیک برویم؛ آن هم با کیفیتی که مطلوب خانواده ماست.»
در حالی که مدیر مدرسه می‌گوید: «هزینه سرویس، غذا، اردوگاه و غیره بسیار بالا رفته و آموزش و پرورش بودجه‌ای چشم‌گیر برای اردوی بچه‌ها به مدارس تخصیص نمی‌دهد.»
اما معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش در آخرین بیانات خود وعده داده است که «هزینه‌هایی به عنوان سرانه پرورشی و سرانه اردویی مدارس در نظر گرفته‌ایم تا مدیر مدرسه بتواند از بهترین امکانات ممکن استفاده کند و از بروز برخی محدودیت‌های امکاناتی پیشگیری شود.»
اصلا چرا دانش‌آموزان را اردو می‌برند؟
فلسفه اردو رفتن دانش‌آموزان از سطح تفریحی آن بالاتر می‌رود. اما والدین می‌گویند با شنیدن اخباری که در مورد حوادث اردوها به گوش می‌رسد، وقتی بچه‌هایمان از اردو حرف می‌زنند دلمان کف دستمان می‌افتد. فریبا، مادر دختری که امسال اولین سال ورودش به دانشگاه شریف را جشن گرفته است می‌گوید: «یاسمین گفت که پیش از شروع دانشگاه، شریف برایشان اردویی تدارک دیده است برای سفر به مشهد با هزینه ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار تومانی، اما به او گفتم که قول می‌دهم اجازه بدهم با برنامه ریزی خودمان با دوستانش به سفر برود. احساس می‌کردم این سفری امن‌تر است چراکه از صفر تا صد آن سفر را خودمان تدارک دیده‌ایم.»
او یادآور شد که وقتی یاسمین مساله اردو دانشگاه شریف را مطرح کرده به یاد سال ۱۳۷۶ افتاده؛ زمانی که اتوبوس حامل دانشجویان شریف در مسیر بازگشت از اهواز سقوط کردند. اتفاقا در آن سفر مریم میرزاخانی هم بود که جان سالم به در برد.
با این وجود اردوها مزایایی دارند که نمی‌توان به آن بی‌توجه بود. در درجه اول این‌ها خاطراتی هستند که در طول زندگی به عنوان بهترین ساعات عمر تجربه می‌شوند. پس از آن اردوها فرصتی برای تجربه‌ی عملی آموخته‌های نظری‌اند؛ مثلاً بازدید از موزه‌ها، کارخانه‌ها یا مناطق تاریخی، یادگیری را عینی‌تر و ماندگارتر می‌کند، دانش‌آموزان در اردو یاد می‌گیرند با دیگران همکاری، همدلی و تعامل مؤثر داشته باشند و در قالب گروه، تصمیم بگیرند و مسئولیت بپذیرند.
اردوها تنوعی در فضای آموزشی ایجاد می‌کنند، استرس و خستگی ناشی از درس را کاهش می‌دهند و روحیه دانش‌آموزان را تقویت می‌کنند و جدا شدن کوتاه‌مدت از خانواده و زندگی جمعی در اردو، حس مسئولیت‌پذیری، نظم شخصی و اعتمادبه‌نفس را در دانش‌آموزان تقویت می‌کند. با این وجود همچنان خانواده‌هایی هستند که برای فرستادن فرزندانشان به اردو نگرانند در حالی که به گفته کارشناسان سخت‌گیری‌های افراطی ممکن است موقتاً امنیت را تضمین کند، اما در بلندمدت، دانش‌آموزانی تربیت می‌شوند که از تجربه، مسئولیت‌پذیری و تعامل اجتماعی محروم‌اند.