خلیج فارس: کتاب «فایز مفتون» به کوشش سیدقاسم یاحسینی و بشیر علوی و به همت انتشارات شروع در ۲۸۶ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه زمستان ۱۴۰۲ راهی بازار کتاب شده است.
به گزارش خلیج فارس به نقل از خبرگزاری کتاب؛ عبدالله رئیسی، استاد دانشگاه و منتقد ادبی جنوبی، کتاب «فایز مفتون» را کارپژوهشی فاخری دانست و تأکید کرد: این اثر، بازتاب‌دهنده سیمای فایز در ادبیات فولکلور و منطقه جنوب و فتح‌بابی برای انجام کارهای پژوهشی بیشتر درباره فایز است.
این شاعر و پژوهشگر ادبی شامگاه سه‌شنبه در آیین رونمایی از کتاب «فایز مفتون» تألیف سیدقاسم یاحسینی و بشیر علوی، فایزپژوهان جنوبی گفت: «فایز مفتون» کار پژوهشی فاخری است که می‌تواند اساس و ریشه دیگر کارهای فایزپژوهی قرار بگیرد.
وی سپس انتخاب نام کتاب را انتخاب هوشمندانه‌ای خواند و افزود: فایز مفتون، دارای یک ایهام هنری زیبایی است و اگر کسی تا کنون مفتون را نشناخته، به‌واسطه همین عنوان می‌تواند این شاعر بومی را نیز بشناسد.
رئیسی با تأکید بر اینکه فایز مفتون، بازتاب‌دهنده سیمای فایز در ادبیات فولکلور و منطقه جنوب است، تصریح کرد: این اثر حاصر کار دو پژوهشگر نکته‌سنج و فایزپژوه دغدغه‌مند است که به همت انتشارات «شروع» با مدیریت علی هوشمند منتشر شده است. کیفیت و شکیل‌بودن طرح جلد و شکل ظاهری کتاب نشان از پختگی و ریسک‌پذیری ناشر و طراح کار دارد که با ترسیم زیبایی در عین سادگی حرفه‌ای بودن خود را به رخ کشیده‌اند.
این ناشر و پژوهشگر ادبی در ادامه به فصل‌بندی این کتاب اشاره و بیان کرد: یکی از نقاط قوت این اثر، نحوه فصل‌بندی آن است. از دید من، هر فصل این کتاب، خود می‌تواند اثر مستقلی درباره فایز باشد. البته این طبیعی است چون هر دو مؤلف اثر شم پژوهشی بالایی دارند و این اثر را بر مبنای یک نسخه دست‌نویس از مفتون بردخونی که بر اساس دوبیتی‌های فایز پدید آورده‌اند.
رئیسی با اشاره اینکه فایز مفتون فرصت مناسبی را برای این سیدقاسم یاحسینی و بشیر علوی ایجاد کرده که به نحو مطلوب و جامعی به فایزشناسی بر اساس نسخه‌های فایز خلیجی، فایز معرفت، فایز زنگویی بپردازند، گفت: در این اثر همه ارجاع‌ها به کارهای پژوهشی معتبر درباره فایز است و کار با نگاه و سلیقه‌ای کاملاً پژوهشی و علمی انجام شده است. بنابراین این کار که از دید من کامل‌ترین اثر پژوهشی در حوزه فایزشناسی است، می‌تواند مرجعی برای دیگر پژوهشگران درباره شعر و شخصیت فایز باشد.
وی سپس به فصل اول فایز مفتون که «مقدمه» نام دارد، اشاره کرد و افزود: مقدمه این کتاب یکی از بلندترین و منحصربه‌فردترین مقدمه‌های تاریخی در ادبیات معاصر است. نام این فصل «مقدمه» است که انتخاب این نام سؤال‌های زیادی را در ذهنم ایجاد کرد ولی با مطالعه آن متوجه شدم که مقدمه در این‌جا بار معنایی پیدا کرده و شامل ۲۰ مقدمه مختلف می‌شود که در ابعاد گسترده‌ای فایز را معرفی کرده است.
رئیسی، مقدمه فایز مفتون را آغازگر پژوهش درباره فایز دانست و تصریح کرد: این مقدمه در ۱۰۰ صفحه نوشته شده که یکی از ویژگی جالب آن، گریزی است که مؤلفان اثر در آن به کار محمد گل‌اندام در شرح اشعار حافظ و همچنین یغما زده‌اند و کار خود را با این دو مقایسه کرده‌اند. از دید من، این دو فایزپژوه در این کار علاوه بر پژوهش، درباره فایز به یک اجتهاد رسیده‌اند.
این منتقد ادبی یادآور شد: هر کدام از این فصل‌ها چنان جامع و کامل هستند که می‌توانند خود به اثر مستقلی مبدل شوند. برای مثال فصل سوم این کار، هم خود نسخه اصلی دست‌نویس مفتون بردخونی اسکن شده، هم تایپ شده و هم دوبیتی‌ها ویرایش شده تا مخاطب ضمن مشاهده متن اصلی، دوبیتی‌ها را به‌راحتی بتواند بخواند.
فایز غیرسیاسی‌ترین شاعر روزگار ماست
سیدقاسم یاحسینی، مورخ اجتماعی و یکی از مؤلفان کتاب فایز مفتون نیز در بخش بعدی این آیین گفت: حوزه فایزپژوهی، حوزه درازآهنگی است که حدود ۱۰۰ سال است شروع شده است. تا پیش از انتشار فایز مفتون، بیشتر در حوزه نسخه‌شناسی و متورم کردن دوبیتی‌های فایز کار شده بود تا در بعد فایزشناسی!
وی ادامه داد: من از سال ۷۶ بعد از برگزاری کنگره‌ای درباره فایز که انعکاس خیلی خوبی هم در آن دوره داشت، نسبت به فایزشناسی دغدغه پیدا کردم و مقالات متعددی در باب این شاعر بومی نوشتم. خاطرم است که ۲۵ سال در پی کتابی بودم که درباره فایز در دوره رضاشاه بر اساس نسخه خلیجی نوشته شده بود و من آن زمان درباره آن یک مقاله نوشته بودم که خوشبختانه سال گذشته این کتاب از طریق یک پژوهشگر هم‌استانی به دستم رسید.
یاحسینی بیان کرد: در دوران کرونا موفق شدم ۶ کتاب بنویسم که یکی از آن‌ها کتاب «از فیض فایز» در گفت‌وگو با عبدالمجید زنگویی، پیشتاز فایزپژوهی در جنوب کشور بود. در این اثر من با سوالات جدی این فایزپژوه پیشرو را به چالش کشیدم تا به پاسخ‌های روشنی برسم.
وی افزود: انتشار این کتاب باعث شد که فایز را به یک پروژه تبدیل کنم و ماحصل آن نگارش یک کتاب دوجلدی ۸۰۰ صفحه‌ای درباره فایز است که از ابعاد مختلف فایز را مورد واکاوی قرار داده است. امیدوارم این کار هر چه زودتر راهی بازار کتاب شود.
یاحسینی فایز مفتون را در مقایسه با دیگر آثاری که درباره فایز تاکنون منتشر شده، متفاون و از رنگ دیگری داست و گفت: این اثر تبارشناسی فایزپژوهی است که از زایش شعر فایز آغاز شده است. بدیهی است نخستین بار در سال ۱۳۳۳ اشعار فایز به همت یک افسر برازجانی جمع‌آوری شده است. فایز تاریخ جالب و پرآب چشمی دارد. برخی از نویسندگان نظیر ایرج صغیری و محمد بیابانی حتی او را موجودی خیالی می‌دانند که برخاسته از تخیلات طبقه کارگری و دهقانی است.
وی تأکید کرد: ما به استناد ۶ تذکره‌نویس که در زمان حیات فایز زندگی می‌کردند، وجود خارجی این شاعر را اثبات کردیم. فایز ۸۰ سال عمر کرد و در دوره حیات وی، دو اتفاق مهم سیاسی روی داد؛ یکی اشغال بوشهر و دیگری انقلاب مشروطه است؛ اما این شاعر در هیچ‌کدام از سروده‌های خود به این رویدادهای تاریخی اشاره نکرد. از دید من، فایز غیرسیاسی‌ترین شاعر روزگار ماست و راز ماندگاری او در این است که او شاعر عشق بود؛ چون عشق هرگز نمی‌میرد.
یاحسینی یادآور شد: در کتاب فایز مفتون، ۱۴۲ دوبیتی جدید و کشف‌نشده فایز را به شیوه پوپر کار کردیم. نسخه زنگویی در بازخوانی نسخه دست‌نویس مفتون از این دوبیتی‌ها کمک زیادی به ما کرد. امیدواریم با انتشار این کتاب، فایزپژوهی در استان رونق بیشتری بگیرد تا فایز بهتر شناسانده شود.
جدی‌ترین کاری که در حوزه فایزپژوهی نوشته شده‌است، فایز مفتون است
مجید عابدی، شاعر و منتقد ادبی جنوبی نیز در بخش پایانی این آیین گفت: فایز مفتون اثری ارزشمند است که به گنجینه فایزپژوهی استان افزوده شده است. از دید من، جدی‌ترین کاری که تا این لحظه در حوره فایزپژوهی نوشته شده استف فایز مفتون است.
وی ادامه داد: استفاده از روش علمی، دقت کافی در ارائه داده‌ها و استنتاج دقیق، این کتاب را منحصربه‌فرد کرده است. مولفان فایز مفتون با غور و تفحص در نسخه‌های مختلف فایز و تدوین سیر فایزپژوهی، ما را به خوبی با تاریخ فایزپژوهی آشنا می‌کنند. اگر بخواهیم منصفانه قضاوت کنیم، باید کار سیدقاسم یاحسینی و بشیر علوی را در تدوین این اثر تحسین کنیم که اثر فاخری را در حوزه فایزپژوهی بدون کمترین نقصی منتشر کرده‌اند.
این پژوهشگر ادبی یادآور شد: با توجه به آمیخته‌شدن زندگی فایز به افسانه‌ها و قصه‌پردازی‌های لازم است که به کمک پژوهش‌های علمی و ادبی فایز بهتر شناسانده شود و گرد و غبار زمان از چهره‌اش زدوده شود.
به گزارش ایبنا؛ کتاب «فایز مفتون» تألیف سیدقاسم یاحسینی و بشیر علوی که زمستان ۱۴۰۲ به همت انتشارات شروع منتشر شد، شامگاه سه‌شنبه در آیینی با حضور اساتید دانشگاه و جامعه ادبی بوشهر در پردیس علامه طباطبایی دانشگاه فرهنگیان بوشهر رونمایی شد.