سیزده فروردین؛ دست دوستی به طبیعت

ناصر کرمی | کارشناس محیط‌زیست

سیزده بدر یکی از زیباترین سنت های ایرانی است. روزی برای گرامیداشت طبیعت و آشتی با آن. انگار که طبیعت معبدی است که ایرانیان سالی یک بار به زیارت آن می روند.

اما در این سالها سیزده بدر به تدریج به موضوعی پرمسئله هم برای مردم و هم برای طبیعت ایران تبدیل شده. ازدحام میلیونها نفر در مقاصد محدود طبیعتگردی اطراف شهرها عملا باعث می شود هم چندان به مردم خوش نگذرد و آنچه که جنبه یک جشن ملی داشته به یک مشقت آیینی تبدیل شود و هم البته اینکه در غروب سیزده بدر طبیعت سیمایی زخم خورده و آلوده پیدا کند.

آنچه که در پی می خوانید توصیه هایی است برای اینکه سیزده بدر را شاد و مفرح و در عین حال پاک و ناآلاینده بگذرانیم.

۱- طبیعت را به گونه ای ترک کنید که انگار اصلا به آن پا نگذاشته اید. این جان توریسم پایدار است. همین یک اصل را رعایت کنید کافی است برای اینکه مسافری مسئول و سبز و آسیب نرسان باشید.
۲- به آنجا که همه می روند نروید. طبیعتا ازدحام آلودگی و تنش ایجاد می کند. چطور؟ در پی میگوییم.

۳- منبع انرژی را با خودتان به طبیعت ببرید. یعنی اینکه دار و درخت و بوته را نسوزانید. کپسولهای سفری گاز طبیعی هست برای همین کارها.

4- از شب قبل راه بیفتید. یا روز قبل و یا دو شب قبلتر حتی. توی گیروگرفت ترافیک گیر نمی افتید و سیزده بدرتان خراب نمی شود و البته مجال بیشتری برای لذت از طبیعت خواهید داشت.

5- به آبکندها دست نزنید. حتی هر نهر خیلی کوچک را بگذارید به حال خودش و به دنبال تغییر مسیر یا انسداد آن نباشید.

6- از پاکوبها بگذرید. پاکوبها یعنی مسیرهای تردد که به هر حال ردشان بر جا مانده در طبیعت. عامل ایجاد پاکوبها و ردهای جدید در طبیعت نباشید.

7- وسایل کمپینگ بخرید. مثلا چادر مناسب مسافرتی و کیسه خواب و وسایل سفری پخت و پز. این باعث می شود در کنار امکان طبیعتگردی در دیگر ایام سال، نگران ترافیک روز سیزده بدر نباشید و بتوانید زودتر از بقیه بروید و دیرتر هم برگردید.

8- سیزده بدر را به فرصتی برای مکاشفه در طبیعت تبدیل کنید. همین عبارت مکاشفه در طبیعت را گوگل کنید. دهها مطلب میبینید در همین باره.

9- زباله را برگردانید. اینکه دیگر خیلی بدیهی است.

10- به دنبال مقصدی باشید که حال و هوایتان را عوض کند. سالی یک بار طبیعتگردی را در پارک ته خیابان نگذرانید! بهترین سفر آن سفری است که به تغییر حال و هوا منجر می شود. برای سیزده بدر بهترین پیشنهاد همان بیابان است یا روستاگردی، یک روستای خاص و متفاوت و یا انواعی از تورهای ماجراجویانه، مثلا رفتینگ یا کلک سواری در یک رودخانه پرخروش.

11- زیستمندان ساکن طبیعت را نترسانید. هر جا که بروید زیستگاه انبوهی موجود زنده است. جمع و جورتر بنشینید و در جاهای دورتر نسبت به سکونتگاه حیوانات. آمپلی فایر با صدای رعدآسا برای پخش موسیقی نبرید. طبیعتگرد پاک و مسئول حتی لباسی همرنگ با طبیعت میپوشد تا از دور هم حیوانات را نترساند.

12- غذای مسافرتی ببرید. مثل انواع ساندویچ یا کتلت و یا گوشت کوبیده آبگوشتی که از قبل آماده شده و لای نان پیچیده شده. این همان غذایی است که سربازان هخامنشی پشت اسب از اینجا تا یونان میخوردند. در طبیعت از طبیعت لذت ببرید نه از شکم چرانی. هر چه غذایتان حاضری تر و سفری تر باشد احتمالا کمتر درگیر می شود با محیط پیرامون و کمتر نیاز به آتش دارید و کمتر هم زباله تولید می کنید.

13- اگر میتوانید بخشی از مایحتاج را از مردم بومی بخرید. بگذارید از حضور شما در مقاصد دور یک رسوب اقتصادی هم در جامعه بومی باقی بماند. شاید نخودی باشد در آش اقتصاد محلی و تشویقشان کند به ماندن در زادبوم و عدم مهاجرت. پس تا میتوانید سوغات و یادگاری بخرید.

14- هر سیزده بدر به طور متوسط صد هکتار از جنگلهای ایران در آتش می سوزد. لطفا، لطفا، لطفا در طبیعت آتش روشن نکنید. اینکه آتش برای اجداد ما مقدس بوده دلیل نمی شود که هر جا رسیدیم بلافاصله آتش روشن کنیم. تمرین کنید طبیعتگردی بدون آتش افروزی را. و آتش افروزی بدون لطمه و ایجاد خطر برای طبیعت را.

15- فرصت سیزده بدر را به یک برنامه آموزشی برای تبدیل کودکان به زنان و مردانی “صحراگرد” تبدیل کنید. صحراگرد را اینجا معادل Outdoor-person در نظر گرفته ام. صحرا بر خلاف زبان انگلیسی در زبان فارسی به معنای بیابان نیست. به معنای هر جای دور از شهر و روستا و سکونتگاه های انسانی است. کودکی که صحراگرد بار می آید آسانتر بهره مند از فضیلتهایی مثل شجاعت، قناعت، انطباق و خوداتکایی می شود.

صحراگردها مردمانی مقاومتر با اعتماد به نفس بیشتر هستند. به همین خاطر است که تورهای طبیعتگردی اینقدر در مدارس اروپایی و آمریکای شمالی عمومیت دارد و مهم است. مدارس ایران به هزار دلیل کودکان را چندان به صحراگردی نمی برند. (گشت و گذار نیم روزه در یک پارک جنگلی پیرامون شهر اسمش صحراگردی نیست). خانواده ها باید این کار را بکنند و چه فرصتی بهتر از سیزده بدر.

16- طبیعت مغازه عطاری نیست. دنبال چیدن گل و گیاه نباشید. چیزی از طبیعت با خودتان به خانه نبرید.

17- گفتیم که سفر خوب یعنی سفری که به تغییر حال و هوا منجر شود. این هم تکنیک دارد. یک راه مثلا همسفران متفاوت، غذای متفاوت، موسیقی متفاوت و قرار برای صحبتهای متفاوت است. اگر ناچارید با همسفران همیشگی سفر کنید لااقل قرار بگذارید اصلا در طول سفر صحبتهای معمول همیشگی را نداشته باشید. بحث در باره اثر حمله روسیه به اوکراین بر قیمت دلار یا احتمال قهرمانی استقلال در لیگ برتر امسال را بگذارید برای یک وقت دیگر.

18- همپیمایی کنید. پنج خانواده دو سه نفره با پنج ماشین راه نیفتید بروید سفر. پانزده نفرتان میتواند سوار فقط سه ماشین بشود. هم ردپای کربنی تان کاهش می یابد و هم طبیعت کمتر پاکوب ماشین های شما می شود.

19- از قدیم سیزده بدر فرصتی برای بازیهای خانوادگی بوده. بازیهای ایرانی که گنجینه ای گرانقدر از میراث ناملموس فرهنگی ایران هستند متاسفانه به تدریج فراموش می شوند. چند منبع معتبر هست برای آشنایی با این بازیها و فراگیری آنها. مثلا کتاب بازی های ایرانی خانم ثریا قزل ایاغ و یا شکل ساده تر و خلاصه تری از برخی از این بازیها در کتاب راه یاب ایران، نوشته نگارنده. این بازیهای مفرح را یاد بگیرید و به اهل خانواده و به خصوص کودکان آنها را بیاموزانید. شاید چند ساعتی از گجت و موبایل جدایشان کند.

20- در اصل باید این مطلب شامل بیست بند می شد. اما بند اول جای تکرار و تایید دارد. اینکه طبیعت را به گونه ای ترک کنید که انگار اصلا پا به آن نگذاشته اید.

درختان را و خاک را و سنگ را و کلا هر چه را که در طبیعت هست موجود زنده و حساس و علاقمند به ادامه زندگی! ببینید. کنارشان باشید به آرامی و با مهربانی و مدارا. و بی هیچ اثر منفی بر محیط زندگی آنها ترکشان کنید. همین را از اول سفر با همسفران در میان بگذارید. تمرین کنید ترک طبیعت بی هیچ تاثیری بر آن را. سیزده بدر بر شما خوش بگذرد.»