95897
مهرداد خدیر- تعابیر پرکاربرد در اردیبهشت 1402 و در عرصۀ رسانه‌ای در انعکاس فضای سیاسی و اجتماعی اینها بودند: واگذاری خودروهای شاسی‌بلند به شماری از نمایندگان مجلس که علیرضا بیگی نماینده تبریز مطرح کرد و به استیضاح رضا فاطمی امین وزیر صمت (صنعت، معدن، تجارت) ربط داد و اصطلاح «خالص‌سازی» که علی لاریجانی رییس سه دورۀ مجلس شورای اسلامی در وصف فرآیندی به کار برد که از 1400 با حذف او از کاندیداتوری ریاست جمهوری شروع شد.
شِکوه از پوشش زنان و دختران که بعد از اعتراضات مهسا آشکارا تفاوت کرده نیز در سخنان اصول‌گرایان شنیده می‌شد و کار به جایی رسید که امام جمعۀ رشت که در یک همایش شرکت کرده بود نگران شد مانند سلف خود کنار گذاشته شود و موضوع قبلی البته قضیه‌ای دیگر بود.
او از دختران جوانی که در جشنوارۀ تئاتر کودک ایثار به عمد یا به سهو روسری از سر انداخته بودند اعلام بیزاری کرد اما بر خلاف انتظار این نوع گفتار بیشتر تقبیح شد تا تحسین حتی از زبان هم‌لباسان و در سطوح قدرت رسمی.
موضوع دیگر انتخابات بسیار پرشور در ترکیه بود که همه را غافل‌گیر کرد. نه به خاطر نتیجه که به ابقای رجب طیب اردوغان انجامید بلکه به سبب نرخ بالای مشارکت و رقابت واقعی و این که وقوع زلزلۀ مهیب در ترکیه این تصور را ایجاد کرده بود که یا به تعویق می‌افتد یا به زیان رییس جمهوری و حزب متبوع تمام می شود.
در مرور اردیبهشت پارسال همچنین می‌توان بر عقب نشینی ابراهیم رییسی از وعدۀ ساخت یک میلیون مسکن در سال درنگ کرد که قابل پیش‌بینی هم بود اما به جای آن که اعلام کند ما در تثبیت قیمت مرغ و تخم‌مرغ هم مانده‌ایم چه رسد به آن که بخواهیم سالی یک میلیون خانه بسازیم تعهد انجام وعدۀ خود را به گردن قبلی‌ها انداخت ویک لحظه فراموش کرد او وعده داده است!
این در حالی بود که معاون فعلی رییسی (اسلامی رییس سازمان انرژی اتمی) که در دولت روحانی وزیر راه و شهرسازی شد تصریح کرده بود بسیاری از تعهدات دولت احمدی‌نژاد دربارۀ مسکن مهر در آن دولت انجام و پروژه ها کامل و مسکن ها تحویل شد.
استیضاح وزیر صمت
افشای واگذاری خودروهای شاسی بلند به شماری از نمایندگان که با هدف رأی منفی به استیضاح رضا فاطمی امین تفسیر شد کارگر افتاد و وزیر صمت برکنار شد چرا که مجلسیان ترجیح دادند از حیثیت خود صیانت کنند و فریادهای سیاهکلی که “شما نوکر مردم‌اید نه نوکر دولت” آنها را به خود آورد و می‌دانستند دست علیرضا بیگی نمایندۀ تبریز چندان هم خالی نیست و توجیهات خبرگزاری حامی دولت که توافقاتی بوده ولی تاریخ آن مشخص نیست مشخص کرد کل داستان (واگذاری یا وعدۀ حواله خودرو شاسی‌بلند به برخی از نمایندگان یا منسوبان یا نزدیکان آنان) را نمی‌توانند تکذیب کنند.
در همین فضا 162 نمایندۀ مجلس به استیضاح فاطمی امین رأی موافق دادند و این به معنی آن بود که رأی دهندگان به ابراهیم رییسی در انتخابات 1400 از توضیحات رییس جمهوری و خود وزیر صمت و موافقان قانع نشدند.
در استیضاح چنانچه نصف به علاوه یک به استیضاح رای بدهند وزیر می‌افتد و آرای ممتنع در اینجا به نفع اوست و در این فقره تنها دو مورد بود. روزنامه‌ای فردای 10 اردیبهشت 1402 نوشت: آقای رییسی که به همین وزیر 6 ماه مهلت داده بود تا فرمان‌های خودرویی او را اجرا کند به جای مطالبۀ فرمان‌های زمین ماندۀ خودش، برای دفاع از او به مجلس رفت و دست خالی برگشت.
داستان استیضاح وزیر صمت دولت رییسی تنها از این منظر جالب نبود که در دوران یک‌‌دستی حاکمیت و حمایت کامل مجلس انقلابی از دولت مردمی رخ داد بلکه چنان که اشاره شد ادعای علیرضا بیگی نمایندۀ تبریز دایر بر این که دولت و وزارت صمت برای جلب نظر نمایندگان خاصه استیضاح‌کنندگان حواله یا قول واگذاری اتومبیل شاسی‌بلند داده است سبب شد افکار عمومی بر خلاف بی‌علاقه شدن به موضوعات سیاسی قضیه را پی گیری کنند.
هر چند نماینده مدعی به دادستانی فراخوانده شد و هیأت نظارت بر رفتار نمایندگان نیز اعلام کرد او نتوانسته مدعای خود را ثابت کند اما تیر از کمان رها شده بود و اگر وزیر می ماند به همین حساب گذاشته می‌شد و مجلس می باخت و وقتی رفت به حساب صحت ادعا گذاشته شد و این در حالی بود که دو روز قبل از آن رییس دولت در خوزستان 15 مدیر را برکنار کرده بود تا بگوید با کسی شوخی ندارد ولی از مدیری به مراتب مهم‌تر تا آخر حمایت کرد تا مجلس او را بر‌انداخت.
خالص سازی
واکنش علی لاریجانی رییس سه دورۀ مجلس شورای اسلامی به خبر خبرگزاری تسنیم دربارۀ انتخابات اسفند فراتر از تکذیبیۀ عادی بود چرا که یک اصطلاح تازه را وارد ادبیات سیاسی کرد: خالص سازی.
متن او کوتاه ولی پرنکته بود. چندان که نوشت: «خبر اختصاصی خبرگزاری وسیع تسنیم درباره ارایه لیست در انتخابات مصداق این گزاره است: “خسن و خسین هر سه خواهران مغاویه‌اند”. نه بحثی درباره حرکت انتخاباتی در میان است و نه ارایه لیست سراسری و نه رایزنی با دیگران صورت پذیرفته. لذا بدین وسیله از جریان خالص‌سازی رفع نگرانی می‌شود و بعید است به این روش برادران بتوان رقابت تصنعی ایجاد کرد. ملک را چاره‌ای دیگر نیاز است».
نه تنها «خالص سازی» مورد توجه قرار گرفت -و ماه‌ها بعد در توضیح رد صلاحیت حسن روحانی رییس جمهوری پیشین ایران برای انتخابات خبرگان رهبری هم به کار رفت -بلکه جملۀ آخر نیز مهم بود: این که مُلک را چاره ای دیگر نیاز است و حتی صفتی که برای خبرگزاری اصول‌گرا به کار برد: وسیع. اول بار بود چنین وصفی در توصیف یک رسانه به کار می‌رفت.
حسین انتظامی از نزدیک ترین چهره های اجرایی و رسانه‌ای به علی لاریجانی قبل از دیگران از خالص‌سازی رمز‌گشایی کرد و نوشت: «خالص‌سازی، کشف تندروهای امروز نیست. فتنه خوارج، مک کارتیسم، برآمدن هیتلر، تصفیه های خونین استالین و نمونه های متعدد در اروپای شرقی. بعد از بهار پراگ نیمی از اعضای حزب کمونیست چکسلواکی پاک‌ساز‌ی شدند چون اصطلاحا نامطمئن بودند.»
اعلام بیزاری
در همین ماه اردیبهشت اعلام بیزاری امام جمعه رشت از دختران جوانی که در جشنوارۀ تئاتر کودک ایثار به عمد یا به سهو روسری از سر انداختند بر خلاف انتظار “گویندۀ بیزاری جوینده” موجی از تقبیح را در پی داشت و مصداق صفرا فزودنِ سرکنگبین شده است.
حدس زده شد که حجت الاسلام شیخ رسول فلاحتی بیشتر نگران بوده تصاویر در رسانه‌ها منتشر شود و بر او خرده بگیرند چرا در چنین نشستی شرکت کرده‌اید و موقعیت یا منصب خود را از کف بدهد و از این رو با صدای بلند اعلام بیزاری کرد.
این گفتار درست هم‌زمان شد با روزی که تصاویر ادای احترام ابراهیم رییسی به دو مشاور زن و طبعاً بی روسری بشار اسد در سفر سوریه در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بسیار دیده شد و کیهان هم نوشت: ادای احترام کرده. آن وقت یک روحانی دیگر از دختران این سرزمین اعلام بیزاری کرده بود.
عضو دفتر رهبری چراغ نقد را روشن کرد و توییت گذاشت : رهبری از امام جمعه‌ها خواسته‌اند پدری کنند و در پی آن رییس سازمان تبلیغات هم بر این ادبیات تاخت و تولیت آستان قدس رضوی نیز انتقاد کرد. در حالی که حجت‌الاسلام مروی بر خلاف سلف خود (ابراهیم رییسی) میل به دیده شدن در رسانه ها ندارد.
راز واکنش صریح‌تر و سریع‌تر روحانیون بلند‌مرتبه این بود که وقتی به یکی بگوییم “من از تو بدم می‌آید” محتمل‌ترین پاسخ طرف مقابل این است: “من هم از تو بدم می‌آید” و این همان نکته است که سید محمد علی ابطحی به عنوان یک روحانی هشدار داد و گفت اگر منِ آخوند به کسی بگویم از تو بیزارم او هم می‌گوید من هم از تو بیزارم. اکثریت مردم رشت به خضوص زنان و دختران این اعلام بیزاری را با بی اعتنایی به دعوت امام جمعه در انتخابات 11 اسفند نشان دادند و البته چوب آن را بیشتر محمد باقر نوبخت خورد که نسبتی با ادبیات امام جمعه ندارد و در صورت حضور اکثریت شهروندان انتخاب می‌شد اما مانند تهران درصد کمی مشارکت کردند.
انتخابات ترکیه
مهم تر از نتیجۀ انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در روز 24 اردیبهشت 1402 نرخ بالای مشارکت در آن بود که اصول‌گرایان ایرانی را نگران کرد زیرا اگر فضا را باز می کردند مجلس را از دست می دادند و در فضای بسته و حذفی خبری از مشارکت حداکثری نبود و 9 ماه بعد همین مقایسه صورت پذیرفت اگرچه گفته شد انتخابات ریاست جمهوری دو قطبی ظرفیت بالای مشارکت دارد و مجلس چنین نیست اما انتخابات ریاست جمهوری 1400 را هم پشت سر گذاشته بودیم که حتی به علی لاریجانی اصول گرا با سابقۀ 12 سال ریاست مجلس شورای اسلامی هم اجازۀ کاندیداتوری ندادند.
وعدۀ 4 میلیون مسکن
در بخش استیضاح وزیر صمت گفته شد که دو روز قبل از آن رییس جمهوری به خوزستان رفته بود. در همین سفر و در «شادگان» او دربارۀ وعدۀ ساخت 4 میلیون مسکن در 4 سال که به یک میلیون مسکن در یک سال هم تفسیر شده بود این گونه شانه خالی کرد: «ما از ابتدا اعلام کردیم در هر سال یک میلیون مسکن باید ایجاد می‌شد. در همۀ سال‌ها. در مجلس هم قانون شد که باید یک میلیون مسکن هر سال ساخته شود. دولت‌های گذشته باید یک میلیون مسکن را ایجاد می‌کردند. اگر می‌کردند ما امروز بحران مسکن نمی‌داشتیم. اگر در سالی که فوقش 350 هزار مسکن باید ساخته می‌شد می‌ساختند ما امروز مشکل نداشتیم.»
این در حالی بود که جست و جوی عبارت 4 میلیون خانه در 4 سال نشان می داد که گفته و کی گفته و در پایان همان 100 روز اول دولت در 1400 هم خبرگزاری دولت که تازه به تسخیر نیروهای جدید درآمده بود از تعبیر “معجزه” و مشخصا “معجزۀ مسکن در 100 روز” استفاده کرده بود.