افزایش چراغ خاموش قیمت‌ها در بازار لبنیات

خلیج فارس:برخی کارخانه‌های لبنی در حالی در ماه‌های اخیر بی‌سر و صدا و بدون مصوبه قانونی در چندین مرحله قیمت محصولات خود را افزایش داده اند که دامداران نسبت به نرخ خرید شیرخام گلایه دارند و آن را پایین تر از قیمت کارشناسی می دانند.

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از خبرگزاری ایرنا؛لبنیات نه تنها از مهمترین محصولات مغذی و پرمصرف در سبد خانوارها به شمار می روند، بلکه سرانه مصرف آن نیز ارتباط مستقیمی با توسعه یافتگی کشورها دارد به طوری که در کشورهای توسعه یافته سرانه مصرف لبنیات به بیش از ۳۵۰ کیلوگرم در سال می رسد و این شاخص در کشورهای در حال توسعه حدود ۱۰۰ کیلوگرم در سال است.

اهمیت محصولات لبنی در سلامت افراد و سودآوری صنایع لبنی سبب شده تا سالانه میلیاردها تن شیر در سراسر جهان تولید و به محصولات لبنی تبدیل شود به طوری که اتحادیه اروپا، آمریکا، هند، چین و روسیه رتبه های اول تا پنجم را در تولید شیر به خود اختصاص داده اند و ایران نیز به عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ شیرخام رتبه ۲۳ جهانی را در اختیار دارد.

براساس گزارش معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی سال گذشته ۱۱ میلیون و ۷۰۰ هزارتن شیرخام در کشور تولید شد و قرار است امسال این میزان به بیش از ۱۲ میلیون تن برسد که بخش عمده این محصول از سوی کارخانه های لبنی خریداری و به محصولات لبنی تبدیل می شود.

گزارش ها نشان می دهد که ثبات تولید، عرضه و قیمت گذاری محصولات لبنی در دنیا به گونه ای است که مردم به راحتی محصولات لبنی متنوعی را تهیه و مصرف می کنند اما در ایران طی سالهای اخیر، قیمت محصولات لبنی روند افزایشی داشته است.

رصد بازار محصولات لبنی در سال های اخیر نشان می دهد که شرکت ها سالی چندبار به صورت چراغ خاموش قیمت محصولات خود را افزایش می دهند در حالی که دولت سالی یکبار نرخ مصوب شیرخام را اعلام می کند.

بر اساس آخرین تصمیم شورای قیمت‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی که نیمه اردیبهشت ماه امسال برگزار شد، قیمت تضمینی شیر خام به ازای هر کیلوگرم درب دامداری ۲۳ هزار تومان، با مشخصات ۳.۲ درصد چربی، ۳ درصد پروتئین و بار میکروبی زیر ۱۰۰ هزار به تصویب رسیده است و به ازای هر ۰٫۱ درصد افزایش یا کاهش درصد چربی شیر خام از ۳.۲ درصد، مبلغ ۴۵۰ تومان متناسب با افزایش یا کاهش درصد چربی به قیمت مصوب شیر خام اضافه یا کسر خواهد شد.

با توجه به نرخ قیمت ۱۸ هزارتومانی شیرخام در سال ۱۴۰۳ می توان گفت که نرخ جدید شیرخام حدود ۲۷.۷ درصد رشد را نسبت به پارسال داشته است.
صادرات سالانه ۲.۴ میلیون تن محصول لبنی

طبق آخرین آمار معاونت امور تولیدات دامی وزارت جهادکشاورزی، شیرخام تولیدی ایران از نظر کیفیت در رده کشورهای برتر دنیا است، بیش از ۹ میلیون تن شیر توسط صنایع جذب می شود که ۲.۴ میلیون تن انواع محصولات لبنی به کشورهای هدف صادر می شود. یعنی اینکه حدود ۶۰ درصد محصولات لبنی مصرف داخلی دارد.

به دلیل اهمیت جایگاه محصولات لبنی در سلامت شهروندان و حمایت از مصرف کنندگان، ۴ قلم کالای تنظیم بازاری همچون شیر پاستوریزه کیسه ای، شیر بطری کم چرب، ماست کم چرب دبه ای و پنیر یواف ۴۰۰ گرمی را قیمت گذاری می کند.

با این وجود رصد بازار مصرف محصولات لبنی نشان می دهد که قیمت محصولات چندین بار در ماههای اخیر با افزایش روبرو شده موضوعی که کارخانجات دلیل آن را در کنار افزایش هزینه خرید شیرخام مربوط به هزینه تولید، بسته بندی، حمل و نقل و دستمزد کارگری و انرژی می دانند که البته سناریوی گرانی قیمت لبنیات مربوط به امسال نیست بلکه طی سالهای اخیر این روند اتفاق افتاده است.

در سال ۱۴۰۴ قیمت محصولات لبنی بیش از ۳۰ درصد نسبت به سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است به طوری که طبق آخرین گزارش مرکز آمار ایران در خردادماه امسال قیمت شیر پاستوریزه ۶.۳ درصد، ماست پاستوریزه ۸.۷ درصد و پنیر پاستوریزه ۵.۶ درصد نسبت به ماه قبل خود (اردیبهشت ماه) افزایش داشته است یعنی یک بطری شیر یک لیتری که در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۷ هزار تومان و پنیر ۳۲ هزار تومان بود، در سال ۱۴۰۴ به ترتیب نرخ شیر ۲۲ هزار تومان و پنیر ۴۵ هزار تومان شده است.
کاهش مصرف لبنیات در بین خانوارها

روی دیگر افزایش قیمت محصولات لبنی، کاهش خرید آن از سوی طبقه متوسط و پایین جامعه است و در لایه های دیگر نگرانی ها برای سلامت آحاد جامعه را افزایش می داند. اما نکته اینجاست که شرکت های لبنی همچنان قیمت لبنیات را غیرمنصفانه می دانند و معتقدند بقای صنعت لبنی به دلیل هزینه های تمام شده تولید در خطر است بنابراین برای ادامه حیات صنعت چاره ای جز افزایش قیمت ها نیست.

در سوی دیگر دامداران نیز بر این باورند که افزایش نرخ شیرخام با توجه به افزایش هزینه های تمام شده تولید، رشد نهاده ها و خوراک دام، حمل و نقل، دستمزد کارگری و انرژی امری اجتناب ناپذیر است و برای ادامه حیات صنعت دامی کشور باید این نرخ منطقی با یک سود منصفانه برای دامداران در نظر گرفته شود.

در همین رابطه چندی پیش سید احمد مقدسی رئیس انجمن صنفی گاوداران ایران گفته بود: نرخ مصوب شیرخام با یک سود منصفانه برای دامداران حداقل باید ۲۵ تا ۲۶ هزارتومان تعیین می شد با وجود اینکه نرخ ۲۳ هزارتومانی شیرخام در سالجاری مناسب عنوان شده اما نه تنها این نرخ با قیمت تمام شده محصول فاصله دارد اما سودی برای دامداران در نظر گرفته نشده است.

همچنین مجتبی عالی مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های کشاورزی دامداران ایران نیز براین باور است که افزایش فعلی قیمت لبنیات به دلیل افزایش هزینه های تمام شده همچون دستمزد کارگری، انرژی، حمل و نقل ، مالیات، بیمه و استاندارد است هیچ ارتباطی با قیمت شیرخام ندارد.

وی تعیین قیمت ۲۳ هزار تومانی خرید هر کیلوگرم شیرخام را سرکوب قیمت این کالا دانست و گفت: با وجود گذشت بیش از چهار ماه از سال کارخانه‌ های لبنی هنوز حاضر به پرداخت کامل قیمت دستوری شیرخام به دامداران نیستند و پرداخت‌ها با تاخیر های طولانی انجام می شود.

عالی بر این باور است که اگر حداقل ۳۵ درصد قیمت شیر خام افزایش پیدا نکند تولید دچار اختلال خواهد شد.

واقعیت این است که این روند افزایش قیمت و کاهش مصرف لبنیات تبعات اجتماعی و اقتصادی به دنبال دارد زیرا وقتی خانوارها قادر به خرید محصولات لبنی نیستند، به ناچار به سمت گزینه‌ های غذایی ارزان‌ تر و بی‌ کیفیت‌ تر سوق پیدا می‌ کنند از سوی دیگر کاهش مصرف لبنیات موجب فقر تغذیه‌ای جمعیت جوان‌ کشور می شود؛ موضوعی که در طولانی مدت می‌ تواند به افزایش بیماری‌ هایی نظیر پوکی استخوان، کمبود کلسیم و افت سلامت و بهداشت عمومی جامعه را منجر شود.

برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند تثبیت قیمت یک کالا اقدام مناسبی برای حمایت از اقشار کم درآمد نیست در صنعت لبنیات برخی کالاها مشمول قیمت گذاری نیست و تولیدکنندگان می توانند سود خود را در آن کالاها بالا برده و در مقابل کالاهای یارانه ای عرضه کنند به طوری که گزارش های اخیر دریافتی از افزایش قیمت بین ۲۵ تا ۴۰ درصدی بستی در بازار حکایت دارد.

البته هر ساله شرکت های لبنی موظف هستند کالاهای مشخصی را با نرخ یارانه ای عرضه کنند اما سال گذشته زمانی که افزایش قیمت در شیرخام و لبنیات رخ داد پس از مدتی عرضه کالاهای یارانه ای لبنی در بازار کمیاب شد.

در این ارتباط امین حسین رحیمی وزیر دادگستری به تازگی به شرکت های لبنی هشدار داده است که اگر قیمت های خود را طبق نرخ های مصوب اصلاح نکنند، جریمه می شوند.

وی پیشتر از تخلف یک شرکت لبنیاتی خبر داده بود که بر خلاف مقررات محصولات خود را گران کرده است اما ستاد تنظیم بازار مقرر کرده است که قیمت‌ها به قبل برگردد و هم با تخلف شرکت برخورد شود.

به نظر می رسد که ساز و کار حمایتی دولت از صنعت لبنیات که در برگیرنده حمایت از تولیدکننده و مصرف کننده باشد، نیازمند بازنگری و نظارت جدی است تا حمایت ها از این بخش به اهداف مورد نظر برسد.