بوشهر و زخم عمیق بیکاری تحصیل‌کردگان

علیرضا چمکوری | عضو هیات علمی گروه مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر

استان بوشهر با داشتن دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی فراوان، سالانه هزاران فارغ‌التحصیل با تحصیلات دانشگاهی را وارد جامعه می‌کند. این افراد که پس از سال‌ها تلاش و کسب دانش آماده ورود به بازار کار هستند، با چالشی بزرگ و اساسی مواجه‌اند؛ بیکاری یا اشتغال در مشاغلی که نه تنها متناسب با مهارت‌ها و تحصیلاتشان نیست، بلکه توانایی‌ها و ظرفیت‌های آنان را به درستی به کار نمی‌گیرند. این وضعیت نه تنها از منظر فردی باعث ایجاد ناامیدی و کاهش انگیزه می‌شود، بلکه از منظر کلان اجتماعی و اقتصادی، پیامدهای منفی قابل توجهی برای استان به همراه دارد.

یکی از مهم‌ترین دلایل این بحران، فاصله عمیق و روزافزون میان سیستم آموزشی و واقعیت‌های بازار کار است. دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی گرچه به تولید دانش و نیروی انسانی متخصص متعهد هستند، اما در بسیاری موارد برنامه‌های درسی و آموزشی آن‌ها با نیازهای واقعی صنایع، خدمات و بخش‌های اقتصادی استان همخوانی ندارد. به همین دلیل، بسیاری از فارغ‌التحصیلان با وجود دانش نظری مناسب، فاقد مهارت‌های عملی و توانمندی‌های لازم برای ورود مؤثر به بازار کار هستند.

کمبود فرصت‌های کارورزی و تجربه عملی در محیط‌های کاری واقعی، یکی دیگر از موانع مهم به شمار می‌رود. در حالی که کسب تجربه عملی و مهارت‌های کاربردی از ضروریات ورود موفق به دنیای کار است، بسیاری از دانشجویان در طول دوران تحصیل خود به این فرصت‌ها دسترسی ندارند. این ضعف، توانایی آن‌ها را برای تطبیق با نیازهای کارفرمایان کاهش می‌دهد و شانس یافتن شغل مناسب را کاهش می‌دهد.

از سوی دیگر، کمبود حمایت‌های دولتی و غیردولتی از حوزه کارآفرینی و ایجاد کسب‌وکارهای نوپا، جوانان را از راه‌اندازی فعالیت‌های اقتصادی مستقل بازمی‌دارد. فقدان دسترسی به منابع مالی مناسب، مشاوره‌های تخصصی، زیرساخت‌های لازم و فضای حمایتی، باعث می‌شود بسیاری از ایده‌های خلاقانه و نوآورانه که می‌توانند علاوه بر ایجاد شغل برای خود فرد، به اشتغال‌زایی گسترده‌تر در استان نیز منجر شوند، بدون استفاده باقی بمانند.

همچنین نبود سیاست‌های مشخص و الزام‌آور برای جذب و به‌کارگیری نیروی متخصص بومی در بخش‌های مختلف اقتصادی، شرایطی را ایجاد کرده که بسیاری از فرصت‌های شغلی به افراد غیر بومی یا کسانی اختصاص می‌یابد که فاقد تخصص لازم هستند. این امر علاوه بر افزایش نرخ بیکاری در میان جوانان استان، به مهاجرت مستمر نیروهای تحصیل‌کرده و در نتیجه کاهش سرمایه‌های انسانی بومی منجر می‌شود.

پیامدهای این وضعیت تنها به بُعد اقتصادی محدود نمی‌شود؛ افزایش ناامیدی و بی‌انگیزگی، تأخیر در تشکیل خانواده، افزایش آسیب‌های اجتماعی، و حتی کاهش جمعیت فعال از مهم‌ترین تبعات اجتماعی بیکاری گسترده فارغ‌التحصیلان است که می‌تواند روند توسعه پایدار استان را با مخاطره جدی مواجه کند.

برای برون‌رفت از این بحران، لازم است برنامه‌ریزی‌های جامع و هماهنگی‌های بین بخشی صورت گیرد. نخست، نظام آموزشی باید بازنگری جدی در برنامه‌های درسی و شیوه‌های آموزشی خود داشته باشد تا مهارت‌های کاربردی و عملی به صورت ملموس در آموزش‌ها گنجانده شود و دانشجویان فرصت کافی برای کسب تجربه عملی فراهم گردد. ایجاد تعامل مستمر میان دانشگاه‌ها و بخش‌های مختلف صنعت، خدمات و تجارت، از طریق پروژه‌های مشترک، کارآموزی‌های هدفمند و دوره‌های مهارتی، می‌تواند نقش بسیار مؤثری در آماده‌سازی فارغ‌التحصیلان برای ورود به بازار کار داشته باشد.

از سوی دیگر، ایجاد بسترهای مناسب برای توسعه کارآفرینی و حمایت از استارت‌آپ‌ها ضروری است. دولت و نهادهای مسئول باید با فراهم کردن تسهیلات مالی، حمایت‌های مشاوره‌ای و ایجاد مراکز رشد فناوری، امکان فعالیت مستقل و خلاقانه را برای جوانان فراهم کنند تا آن‌ها بتوانند علاوه بر ایجاد اشتغال برای خود، به توسعه اقتصادی استان نیز کمک کنند.

علاوه بر این، باید سیاست‌های جذب نیروی بومی در شرکت‌ها و صنایع استان به شکل جدی دنبال شود. اعطای سهمیه استخدام به فارغ‌التحصیلان بومی و الزام صنایع به رعایت این سهمیه، می‌تواند گام مؤثری برای کاهش بیکاری و حفظ نیروی انسانی متخصص در استان باشد.

در نهایت، بهره‌گیری از سامانه‌های دقیق و جامع پایش وضعیت اشتغال و نیازهای بازار کار، به تصمیم‌گیرندگان کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی‌های خود را بر اساس داده‌های واقعی و به‌روز انجام دهند و به این ترتیب، مسیر توسعه استان با سرعت و دقت بیشتری طی شود.

جمع‌بندی این که، بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در استان بوشهر نه یک معضل ساده بلکه بحرانی چندبعدی است که مستلزم توجه ویژه، تدابیر کارشناسی و همکاری هم‌زمان همه بخش‌های مرتبط است. استفاده هوشمندانه از توانمندی‌های جوانان تحصیل‌کرده، کلید اصلی رسیدن به توسعه پایدار و آینده‌ای روشن برای این استان است.