درآمد باد آورده افغانستان از جنگ ایران و اسراییل

به گزارش خبرگزاری فرانسه،  هم‌زمان با برهم خوردن مسیرهای پروازی به دلیل تبادل موشکی اسراییل و ایران در سال جاری، آسمان افغانستان مسیر سریع‌تر و کم خطرتری را برای خطوط هوایی فراهم کرد تا از آسمان این کشور تردد کنند. بر اساس گفته‌های کارشناسان صنعت هواپیما، این کار با پرداخت یک هزینه ثابت ۷۰۰ دلاری برای پرواز از روی آسمان این کشور انجام شد.

اداره هوانوردی ایالات متحده محدودیت‌ها را بر حریم هوایی این کشور کاهش داد و راه را برای پروازهای تجاری در سال ۲۰۲۳، دو سال پس از تسلط طالبان، هموار کرد.

حریم هوایی که مدت‌ها از آن به دلیل اینکه افغانستان چهار دهه جنگ و تغییر قدرت را گذرانده بود، ناگهان به گزینه‌ای قابل دوام تبدیل و به شرکت‌های هواپیمایی اجازه داد مسیرها را کوتاه کرده و در هزینه‌های سوخت صرفه‌جویی کنند.  اما در زمان جنگ ۱۲ روزه بین ایران و اسراییل در ماه ژوئن بود که این مسیر واقعاً مورد توجه قرار گرفت و به دولت طالبان اجازه داد به طور بالقوه میلیون‌ها دلار درآمد کسب کند.

شرکت‌های هواپیمایی که با بسته شدن حریم هوایی ایران و عراق، و باز و بسته شدن‌های غیرقابل پیش‌بینی در سراسر خاورمیانه مواجه بودند، دلیل موجهی برای تغییر مسیر دیدند و در آسمان افغانستان پناهگاهی یافتند.

به گفته خاویر تایتلمن، مشاور هوافضا و دفاع مستقر در فرانسه: در حالی که موشک‌ها حریم هوایی همسایه را مختل کرده بودند، خطر پرواز بر فراز افغانستان تقریباً صفر بود. این مثل پرواز بر روی دریاست.

داده‌های تارنمای ردیابی پرواز Flightradar24 نشان می‌دهد که میانگین ۵۰ هواپیما در روز در ماه مه که از افغانستان عبور می‌کردند، پس از ۱۳ ژوئن، زمانی که جنگ ایران و اسرائیل شعله‌ور شد، به حدود ۲۸۰ هواپیما افزایش یافت.

از آن زمان، هر روز بیش از ۲۰۰ هواپیما از افغانستان عبور می‌کنند و درآمد آن برای طالبان معادل تقریباً ۴.۲ میلیون دلار در ماه است. با این همه تأیید این رقم دشوار است زیرا مقامات بودجه را منتشر نمی‌کنند و از اظهار نظر خودداری کرده‌اند.

  معاملات مبهم در آسمان بالای سر

در حالی که این مبلغ در مقایسه با درآمدهای دولتی، مبلغ ناچیزی نیست، اما هزینه‌های پرواز از روی آسمان این کشور، تقویت‌کننده بزرگ برای خزانه‌ی افغانستان است، زیرا این کشور با یک بحران انسانی عظیم و اقتصادی آسیب‌دیده از جنگ دست و پنجه نرم می‌کند.

بر اساس گزارش سازمان ملل، حدود ۸۵ درصد از جمعیت افغانستان با کمتر از یک دلار در روز زندگی می‌کنند و تقریباً از هر چهار افغان ۱۵ تا ۲۹ ساله، یک نفر بیکار است.

بانک جهانی می‌گوید هزینه‌های پرواز از روی آسمان این کشور به رشد متوسط اقتصاد افغانستان در سال ۲۰۲۴ کمک کرده است. پیش از آنکه این مسیر شروع به جذب شرکت‌های هواپیمایی کند که نیاز به دور زدن ایران داشتند.

خطوط هوایی بین‌المللی از سال ۲۰۲۳ به افغانستان بازگشتند، با پروازهای تقریباً روزانه ترکیش ایرلاینز، فلای‌دبی و ایر عربیا از فرودگاه‌های افغانستان.

سایر خطوط هوایی مانند سنگاپور ایرلاینز، ایر فرانس، آئروفلوت، ایر کانادا و سوئیس ایر، از کابل، مزار شریف یا قندهار پرواز می‌کنند. البته همچنان ملاحظاتی به دلیل خطرات موجود در افغانستان وجود دارد.

مشاور، تایتلمن، هشدار داد افغانستان هنوز هم مکان ایده‌آلی برای فرود در صورت اورژانس‌های فنی یا پزشکی نیست، زیرا کمبود قطعات یدکی و خدمات بهداشتی درمانی فرسوده وجود دارد. با این حال، او خاطرنشان کرد، “هواپیماها هر روز در کابل فرود می‌آیند.”

شرکت‌های هواپیمایی تمایلی به بحث در مورد مکانیسم پرداخت به دولت طالبان نداشتند، دولتی که توسط بسیاری از کشورها تا حدی به دلیل محدودیت‌هایش بر زنان، منزوی باقی مانده است.

چندین شرکت که از سوی خبرگزاری فرانسه با آنها تماس گرفته شد، گفتند که اطلاعات پرداخت‌های پرواز از روی آسمان را ارائه نمی‌دهند.

مقامات هوانوردی افغانستان به درخواست‌های متعدد برای اظهار نظر پاسخ ندادند و هزینه‌های پرواز از روی آسمان یا فرآیند پرداخت آنها را تأیید نکردند.

یک کارشناس بانک جهانی که به شرط ناشناس ماندن صحبت کرد به خبرگزاری فرانسه گفت: شرکت‌ها به طور رسمی از تجارت با افغانستان منع نشده‌اند، زیرا تحریم‌های ایالات متحده فقط مقامات خاص طالبان را هدف قرار می‌دهد.

اما او اضافه کرد: “برخی از ترس ارتباط با قدرت حاکم، (از روابط اقتصادی با طالبان) خودداری می‌کنند.”

کارشناسان صنعت هوایی که به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند، گفتند  هزینه‌های ۷۰۰ دلاری پرواز از روی آسمان به واسطه‌های شخص ثالث مانند GAAC Holding مستقر در امارات متحده عربی که فرودگاه‌های افغانستان را مدیریت می‌کند، یا دلالان پرواز از روی آسمان پرداخت می‌شود.

برخی از خطوط هوایی ممکن است حتی به طور مستقیم پرداخت خود را انجام دهند، زیرا کشورهای بیشتری روابط دیپلماتیک با دولت طالبان برقرار می‌کنند.

فقط روسیه به طور رسمی مقامات طالبان را به رسمیت شناخته است. مقاماتی که به دلیل مسدود شدن دارایی‌ها، تحریم‌های افراد و عدم اعتماد در بخش بانکی با مشکل مواجه هستند.

سلیمان بن شاه، معاون سابق وزیر صنعت و تجارت در دولت ساقط شده افغانستان و بنیانگذار مشاوره‌ی Catalysts Afghanistan گفت: در مقابل چنین فشارهای اقتصادی، جریان درآمد حریم هوایی برای دولت فعلی که با کمبود نقدینگی مواجه شده، مفید است.

اما بن شاه تأکید کرد که ترافیک پرواز از روی آسمان چیزی بیش از مزایای مالی را ارائه می‌دهد، زیرا روند عادی‌سازی روابط با مقامات طالبان را افزایش می‌دهد.

او گفت: این کار تسلط آنها بر وظایف دولتی را تقویت می‌کند و تصویر یک دولت کارآمد را حتی بدون به رسمیت شناختن رسمی بین‌المللی، پشتیبانی می‌کند. بنابراین در حالی که خود درآمد تحول‌آفرین نیست، اما نقش معناداری در روایت اقتصادی و جایگاه سیاسی دولت ایفا می‌کند.