دفاع مقدس، هویت ملی مردم ایران اسلامی

«دفاع مقدس» به هشت سال جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران (۱۳۵۹-۱۳۶۷) اشاره دارد. این جنگ یک تجاوز تمام‌عیار بود، اما مردم ایران با ایستادگی، فداکاری و اتکال به خدا از سرزمین، استقلال و ارزش‌های خود دفاع کردند. استفاده از واژه “مقدس” به دلیل ماهیت دینی، مردمی و عادلانه این دفاع است.

چگونه دفاع مقدس هویت مردم ایران را شکل داد؟

هویت یک ملت از تاریخ، ارزش‌ها، (فداکاری‌ها) و پیروزی‌هایش ساخته می‌شود. دفاع مقدس در چند بعد کلیدی، هویت ایرانی را تقویت و بازتعریف کرد:

۱. تقویت هویت ملی و وحدت: در طول جنگ،مردم از همه اقوام، ادیان و گروه‌های اجتماعی متحد شدند تا در مقابل دشمن مشترک بایستند. این وحدت کمنظیر، حس تعلق به یک ملت واحد با سرنوشتی مشترک را تقویت کرد.

۲. تلفیق هویت ملی و مذهبی: دفاع مقدس نقطه اوج تلفیق ایرانیت و اسلامیت در هویت جمعی مردم ایران بود.شعارهای ملی-مذهبی، حضور روحانیت در کنار مردم عادی و درخواست کمک از امامان شیعه، این دو عنصر هویتی را به هم گره زد. مفهوم “حسین(ع)” و عاشورا به نماد مقاومت و فداکاری تبدیل شد.

۳. تولد فرهنگ ایثار و شهادت طلبی: جنگ،فرهنگ جدیدی را در جامعه ایران پایه‌گذاری کرد که بر محور ایثار، ازخودگذشتگی و شهادتطلبی می‌چرخید. شهید به والاترین مقام اجتماعی تبدیل شد. میلیون‌ها نفر مستقیم یا غیرمستقیم در جنگ شرکت کردند و صدها هزار نفر شهید، جانباز یا آزاده شدند. این فداکاری‌ها بخشی از حافظه جمعی و هویت ملی ایران شد.

۴. مقاومت در برابر ظلم و استکبارستیزی: ملت ایران در طول جنگ،مقاومت در برابر یک قدرت متجاوز و حامیان بین‌المللی آن (از جمله قدرت‌های بزرگ جهانی) را تجربه کرد. این تجربه، روحیه استکبارستیزی و استقلالطلبی را به بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت ایرانی تبدیل کرد. شعار “ما می‌توانیم” که امروزه مطرح است، ریشه در این باور دارد که ایران می‌تواند در سخت‌ترین شرایط نیز روی پای خود بایستد.

۵. خلق حماسه‌ها و اسطوره‌های جدید: دفاع مقدس،قهرمانان و حماسه‌های بی‌شماری خلق کرد (مانند عملیات‌های بزرگ نظامی، فتح خرمشهر، رشادت‌های رزمندگان در شرایط سخت). این روایات، جایگزین اسطوره‌های کهن شدند و در ادبیات، سینما، هنر و فرهنگ ایران جاری شده‌اند.

۶. تقویت روحیه خوداتکایی و نوآوری: تحریم‌های شدید دوران جنگ،مردم و دولت ایران را وادار کرد تا به نوآوری و خوداتکایی روی آورند. این روحیه تا امروز نیز ادامه دارد.

نتیجه‌گیری:

عبارت «دفاع مقدس هویت مردم ایران است» به این معنی است که ارزش‌ها، پیروزی‌ها و درس‌های دوران هشت ساله جنگ تحمیلی، دیگر تنها یک بخش از تاریخ ایران نیست؛ بلکه به DNA فرهنگی و هویتی ملت ایران تبدیل شده است. این دوره، حس غرور ملی، مقاومت، ایثار و ایمان را تقویت کرد و تعریف امروزی “ایرانی انقلابی و مقاوم” تا حد زیادی محصول تجربیات آن دوران است.

به جرأت می‌توان گفت که درک ایران معاصر بدون درک عمق تأثیر دفاع مقدس بر روان جمعی، فرهنگ و هویت مردم آن، ناقص خواهد بود.

یاد و خاطره همه شهدای دفاع مقدس گرامی باد.