لنج‌های چوبی ایرانی در سواحل قطر!

لنج‌هایی که روزی در بوشهر ساخته می‌شدند، حالا با گردشگران قطری عکس یادگاری می‌گیرند و سر از سواحل قطر درمی‌آورند.

لنج‌سازی در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد. برخی منابع، آغاز این صنعت را به دوران عیلامیان نسبت می‌دهند که حدود ۳۰۰۰ سال پیش در منطقه هرمزگان به ساخت لنج‌های چوبی می‌پرداختند.

در سال ۲۰۱۱، دانش سنتی ساخت و دریانوردی با لنج‌های چوبی به‌عنوان هشتمین میراث ناملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد. ساخت لنج‌های چوبی به‌صورت دستی و با استفاده از چوب‌های مقاوم مانند ساج، کهور و کنار انجام می‌شود.لنج‌ها به‌عنوان نمادهای فرهنگی و تاریخی مناطق جنوبی ایران، از جمله میراث ناملموس باارزش کشور به‌شمار می‌روند. این شناورهای چوبی، که در سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان ساخته می‌شوند، نه تنها ابزارهای حمل‌ونقل دریایی بوده‌اند، بلکه شامل دانش، آیین‌ها و هنرهای بومی نیز هستند.

ساخت لنج‌ها در گذشته بدون استفاده از نقشه‌های مکتوب و تنها بر اساس تجربه و دانش شفاهی انجام می‌شد. سازندگان (گلافان) این شناورها، با استفاده از چوب‌های مقاوم مانند کرت، کهور، کنار و سای، بدنه لنج‌ها را می‌ساختند و با استفاده از پارچه‌های آغشته به روغن نارگیل و کنجد، مراحل آب‌بندی و تزئین را انجام می‌دادند. این فرآیند، همراه با آوازهای محلی و آیین‌های خاص، به‌عنوان بخشی از فرهنگ غنی جنوب ایران منتقل می‌شد.

محمد کنگانی، مدیر موسسه سیراف پارس موزه در بوشهر، درگفت‌وگو با خبرنگار فارس نسبت به روند فزاینده خرید و انتقال لنج‌های چوبی سنتی ایرانی به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، به‌ویژه قطر و امارات، هشدار داد و گفت: لنج هایی که خریداری شده از 40 سال اخیر ساخته شده بود. قیمت‌ها مختلف است و میلیاردها تومان به فروش می‌رسند.

مدیر موسسه سیراف پارس موزه بوشهر ادامه داد: کسانی که دنبال تسهیلات، سرمایه گذار و … بودند، قایق‌ها را با قیمت پایین می‌فروختند به طوری که بخش زیادی از آنها به فروش رفت. بسیاری از بنادر ما لنج های چوبی دارد اما برای بازسازی آنها تسهلات نمی دهند هرچند که دانش لنج سازی ایران در جهان ثبت شد. بنده هم چندین بار صحبت کردم که این ها را نفروشند، مالکان و ناخدایان می گویند که یا تسهیلات بدهید یا از ما این لنج‌ها را بخرید.

کنگانی اظهار داشت: تقاضا برای خرید لنج‌ها و قایق‌های چوبی یک‌تکه و ارزشمند ایران در قطر حدود هفت سال پیش از برگزاری جام جهانی قطر افزایش یافت. در آن زمان، دلالان عرب حاشیه خلیج فارس قایق‌های یک‌تکه چوبی ساخته‌شده از درختان تنومند را به قیمت ۲۵۰ هزار تومان از دریانوردان ایرانی خریداری می‌کردند. اکنون، قیمت هر لنج سنتی ایران بدون احتساب قیمت موتور، بین دو تا سه میلیارد تومان برای خریداران عرب حاشیه خلیج فارس قیمت‌گذاری می‌شود.

وی افزود: در بازدید از سواحل قطر در زمان برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲، تعداد قابل توجهی از قایق‌ها و لنج‌های ایرانی را مشاهده کرده است که برای گردشگری مورد استفاده قرار می‌گیرند. این لنج‌ها پس از مرمت در سواحل ایران، به قطر منتقل شده و در توسعه گردشگری دریایی آن کشور به کار گرفته می‌شوند.

کنگانی با اشاره به ثبت جهانی دانش لنج‌سازی و دریانوردی سنتی ایران، گفت: کسانی که دنبال تسهیلات، سرمایه گذار و … بودند، قایق‌ها را قیمت پایین می‌فروختند به طوری که بخش زیادی از آنها فروخته شد. بسیاری از بنادر ما لنج های چوبی دارد اما قابلیت بازسازی تسهلات نمی دهند هرچند که دانش لنج سازی ایران در جهان ثبت شد. بنده هم چندین بار صحبت کردم که این ها را نفروشند، مالکان و ناخدایان می گویند که یا تسهیلات بدهید یا از ما بخرید.

کنگانی در پایان تأکید کرد که حفظ و احیای هنر لنج‌سازی سنتی نیازمند حمایت دولت، مردم و نهادهای فرهنگی است تا این میراث ارزشمند برای نسل‌های آینده باقی بماند.