290428
خلیج فارس: جنگنده F-۱۱۱ آردوارک، با وجود توانایی‌های بی‌نظیر، چرا ناگهان بازنشسته شد؟ راز این تصمیم که شکافی عمیق در توانایی‌های ارتش آمریکا ایجاد کرد، چه بود؟
این هواپیمای افسانه‌ای در نقش یک جنگنده بمب‌افکن دقیق، سریع و دوربرد، یک پلتفرم بی‌رقیب بود. پایان خدمت نسخه جنگ الکترونیک آن، یعنی EF-111، چالشی جدی برای نیروی هوایی آمریکا ایجاد کرد که نیروی دریایی مجبور به پر کردن آن شد. اما چه عاملی این پرنده قدرتمند را زمین‌گیر کرد؟
چرا جنگنده F-111 آردوارک یک شمشیر دولبه بود؟
جنگنده F-111 آردوارک ثابت کرده بود که یک پلتفرم عملیاتی قابل اعتماد است. این جنگنده به ویژه در عملیات نظامی «طوفان صحرا» با قابلیت پرواز سریع در ارتفاع پایین، برتری محسوسی داشت. با این حال، مشکل اصلی آن، هزینه‌های سرسام‌آور نگهداری بود.
در زمان بازنشستگی، F-111 به تنهایی یک‌چهارم بودجه نگهداری فرماندهی هوایی تاکتیکی (TAC) را می‌بلعید؛ در حالی که تنها نه درصد از ناوگان را تشکیل می‌داد. نیروی هوایی سلطنتی استرالیا نیز دریافت که هزینه نگهداری آن دو برابر پرهزینه‌ترین هواپیمای بعدی، یعنی F/A-18 Hornet است.
علاوه بر این، آردوارک همیشه هواپیمای حساسی بود. با وجود این‌که در مجموع پلتفرم پایداری به‌شمار می‌رفت، سیستم‌های ناوبری آن با وجود پیشرفته بودن، با مشکلاتی مواجه بودند. این مشکلات باعث می‌شد میانگین زمان بین دو خرابی به کمتر از بیست ساعت برسد و خدمه را مجبور به ایجاد افزونگی‌های متعدد کند.
کارنامه عملیاتی F-111: از ویتنام تا طوفان صحرا
عملکرد F-111 در اولین آزمون‌های خود در ویتنام در سال ۱۹۶۷ بی‌نقص نبود. از ۵۵ پرواز جنگی، سه فروند به دلیل نقص فنی یا حوادث سقوط کردند. اما پس از یک بازنگری گسترده، این هواپیما سرانجام در سال ۱۹۷۲ وارد خدمت فعال شد.
آزمون سخت در آسمان ویتنام
بین اکتبر ۱۹۷۲ تا مارس ۱۹۷۳، مدل F-111A بیش از چهار هزار پرواز جنگی انجام داد و تنها شش فروند را در درگیری با دشمن از دست داد. بر خلاف دیگر هواپیماهای تهاجمی، آردوارک به ندرت به پشتیبانی هواپیماهای دیگر مانند تانکر سوخت‌رسان یا پوشش هوایی نیاز داشت و این مأموریت‌های مستقل به امضای کار آن تبدیل شد.
درخشش در جنگ خلیج فارس
این جنگنده سپس در سال ۱۹۸۶ در عملیات «دره الدورادو» علیه لیبی به کار گرفته شد؛ جایی که مشکلات فنی موفقیت مأموریت را تحت تأثیر قرار داد. با این حال، در جنگ خلیج فارس، F-111 نقشی حیاتی در برقراری برتری هوایی نیروهای متفقین ایفا کرد.
جنگنده F-111 در طول جنگ اول خلیج فارس بیش از پنج هزار مأموریت انجام داد و یکی از بالاترین نرخ‌های آمادگی عملیاتی را به ثبت رساند. در مجموع، این هواپیما در طول عمر خود یک میلیون ساعت پرواز را با ۷۷ مورد سقوط کامل به پایان رساند.
راز پرهزینه بودن جنگنده F-111 آردوارک چه بود؟
پاسخ اصلی به معمای بازنشستگی F-111 در یک کلمه خلاصه می‌شود: هزینه. همانطور که اشاره شد، این هواپیما به‌قدری گران بود که نگهداری آن برای نیروی هوایی آمریکا توجیه اقتصادی نداشت. مصرف بخش عظیمی از بودجه نگهداری برای تعداد کمی از هواپیماها، فرماندهان را به سمت جایگزین‌های اقتصادی‌تر سوق داد.
ماجرای F-111 های استرالیا و میراث بحث‌برانگیز آن
حتی پس از آن‌که آمریکا ناوگان F-111 خود را بازنشسته کرد، نیروی هوایی سلطنتی استرالیا (RAAF) تا یک دهه دیگر از این نوع هواپیما استفاده می‌کرد. F-111 که در استرالیا با نام «خوک» (The Pig) شناخته می‌شد، برد و ظرفیت حمل بمبی داشت که در منطقه جنوب غربی اقیانوس آرام بی‌رقیب بود.
با این حال، بازنشستگی F-111 های استرالیا با حواشی متفاوتی همراه بود. علاوه بر نیاز به نگهداری بدنه‌های فرسوده، نگرانی‌های بهداشتی جدی در مورد خدمه فنی که روی این جنگنده‌ها کار می‌کردند، به وجود آمد. فرآیند تعمیر و نگهداری شدید، شامل درزگیری و آب‌بندی مجدد مخازن سوخت بود که نیازمند ساعت‌ها کار در داخل مخازن برای حذف و اعمال مواد درزگیر بود. نرخ بالای سرطان در میان این خدمه، موضوع چندین تحقیق توسط دولت استرالیا قرار گرفت.
«خوک» استرالیایی و یک قابلیت منحصر‌به‌فرد
نیروی هوایی استرالیا در نهایت F-111 های خود را با ۲۴ فروند F/A-18F Super Hornet جایگزین کرد. با این حال، حتی سوپر هورنت نیز هرگز نتوانست جایگزین محبوب‌ترین قابلیت نمایشی F-111 شود. خلبانان آردوارک می‌توانستند سوخت را مستقیما به پس‌سوزها پمپ کرده و شعله‌ای بلندتر از خود هواپیما ایجاد کنند. این حرکت که به «تخلیه و سوزاندن» (dump and burn) معروف بود، یکی از جذاب‌ترین بخش‌های نمایش‌های هوایی به‌شمار می‌رفت.
*گجت نیوز