غم یلدا

ریحانه سجادی

یلدایی که روزگاری بلندترین شب شادی ایرانیان بود، این روزها به یکی از طولانی ترین ساعات تأمل بر واقعیت های تلخ اقتصاد تبدیل شده است. وقتی گرانی چنان بر زندگی مردم سنگینی می کند که حتی رنگ سفره های آیینی را تغییر می دهد، دیگر بلندای شب نه به خاطر روایت های کهن، که به خاطر دغدغه های معیشتی احساس می شود.

شب یلدا که همواره نمادی از جمع صمیمی خانواده ها بوده در سال جاری بیشتر از هر زمان دیگری با مفاهیم تورم گرانی و مدیریت هزینه گره خورده است. افزایش مداوم قیمت ها و کاهش قدرت خرید خانوارها باعث شده چیدمان سفره های یلدایی امسال شکلی متفاوت به خود بگیرد.

بسیاری از خانواده ها با وجود میل به حفظ سنت ها، ناچارند جنبه های تشریفاتی را کنار بگذارند و تنها پایه های ساده تر این آیین را نگه دارند. میوه هایی که زمانی در هر خانه ای به وفور یافت می شدند حالا به گزینه هایی انتخابی تبدیل شده اند، آجیل ها از تنوع چهار مغز و لوکس به مخلوط های ساده تر تغییر یافته و خریدها به جای کیلو، با وزنه ای کوچکتر حساب می شوند. این تغییر رفتار مصرفی صرفا یک انتخاب فرهنگی نیست؛ بلکه نوعی واکنش اجتماعی به شرایط اقتصادی است.

تورم بالا در بخش مواد غذایی، به ویژه در کالاهای فصلی و خوراکی های موجب شده شکاف میان درآمد و هزینه بیش از گذشته احساس شود. سفره یلدایی، که همیشه نماد وفور و رنگارنگی بود، حالا بازتابی از محدودیت است، حتی کسانی که پیش تر در این شب می کوشیدند تمامی مظاهر آیین را رعایت کنند امروز تصمیم می گیرند هدف اصلی را از «نمایش سفره» به «حفظ جمع» تغییر دهند. گرانی به نوعی بر رفتار اجتماعی نیز اثر گذاشته است.

در بسیاری از خانه ها جمع های بزرگ خانوادگی جای خود را به دیدارهای کوچکتر داده و دعوت های گسترده جای خود را به تماس های مجازی یا دیدارهای مختصر داده اند. حالا بسیاری از مردم ترجیح می دهند هزینه های خود را کاهش دهند و در خانه های کوچک خود با نزدیکترین افراد خانواده یلدایی ساده اما صادقانه برگزار کنند.

آنچه از سنت های کهن باقی مانده نه فراوانی خوراک و تزیین سفره، بلکه مفهوم وحدت و همدلی است که دل فشارهای اقتصادی زنده مانده است.

خلاصه آنکه در یلدای امسال تورم دیگر پدیده ای پنهان یا آماری نیست؛ حضوری واقعی دارد، درست میان سفره ها، در قیمت انار و پسته در نگاه مردمی که میان میل به شادی و اجبار به صرفه جویی سرگردانند.

این تورم افسار گسیخته همانند مهمانی ناخواسته در هر خانه نشسته و بی دعوت خود را بر جای همه مظاهر شادی نشانده است. در بازارها، عددها از آیین پیشی گرفته اند، برچسب قیمت روایت تازه ای از فاصله میان سنت و معیشت است.

یلدای امسال نه فقط یادآور بلندترین شب سال بلکه آینه ای از بلندای بحران اقتصادی است؛ شبی که گرانی آن را طولانی تر و سنگین تر کرده و در تاریکی اش انعکاس واضحی از فشار اقتصادی بر زندگی روزمره مردم دیده می شود.