علمی

خلیج فارس: دارو مثل شمشیر دولبه است. هم می‌تواند حال فرد را خوب ‌کند و هم می‌تواند برای بدن خطرناک و مضر باشد. وقتی دارویی را خودسرانه و بدون تجویز پزشک و بدون این که کارآیی آن را بدانیم، مصرف می‌کنیم، می‌توانیم با دست خودمان به بدن خود آسیب برسانیم.

همشهری‌آنلاین نوشت: این یک واقعیت است که ما ایرانی‌ها عادت داریم تا احساس خستگی و بی‌حالی و خواب‌آلودگی و درد کردیم، هر دارویی را خودسرانه مصرف کنیم و حتی آنها را به دوستان و اعضای خانواده هم سفارش و تجویز کنیم. از مکمل‌ها گرفته تا ویتامین‌های گروه ب و ویتامین سی و امگا۳ و ویتامین دی و آمپول نوروبیون و حتی داروهای اعصاب و روان که روانپزشک‌ها همواره هشدار می‌دهند که مصرف خودسرانه آنها می‌تواند آسیب‌های غیر قابل جبرانی به جسم و روان فرد برساند.

در اکثر دورهمی‌های خانوادگی و محافل دوستانه و سر سفره شام و سر میز غذا همیشه یک نفر هست که خود را متخصص تمام شاخه‌های پزشکی بداند و ما را قانع کند که نیازی نیست به پزشک مراجعه کنیم و اگر فلان دارو را مصرف کنیم، فلان درد و مشکل ما برطرف خواهد شد. حتی در دوره اوج کرونا، مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها و مسکن‌ها افزایش پیدا کرده بود و پزشکان مدام نسبت به مصرف بدون مجوز آنها هشدار می‌دادند.

در هر خانه‌ای، یک داروخانه‌ای هست

درِ یخچال و کشوی کابینتِ هر خانوده ایرانی را که باز کنید، حتما یک داروخانه پیدا می‌کنید که در آن انواع داروها یافت می‌شود. از داروهای مربوط به مشکلات گوارش گرفته تا داروهای اعصاب و روان، قرص‌های آرام‌بخش و خواب‌آور، انواع مسکّن‌ها، انواع آنتی‌بیوتیک‌ها، آمپول‌های نوروبیون، آمپول‌های خوشرنگ ب کمپلکس، قوطی‌های رنگ و وارنگ مکمل‌های زنانه و مردانه که بیشتر آنها خودسرانه و بدون نظر پزشک خریداری شده‌اند و روزانه یا ماهانه مصرف می‌شوند. بعضی از خانواده‌ها در خانه، کابینت مخصوص دارو دارند و به آن «جا دارویی» یا «داروخانه» می‌گویند!

البته نباید از نظر دور داشت که تعداد زیادی سایت و پلتفرمِ فروش دارو در کشور فعالند که انواع مکمل‌ها و داروها را با قیمت‌ها و تخفیف‌های استثنایی و بدون نیاز به تجویز پزشک می‌فروشند و خیلی راحت به دست مشتری می‌رسانند و طبیعی است که مردم هم برای خرید از این سایت‌ها و پلتفرم‌ها وسوسه شوند.

دکتر ایرج خسرونیا، متخصص داخلی، فوق تخصص گوارش و کبد و رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران می‌گوید: «متاسفانه آمار مصرف خودسرانه مکمل‌ها در ایران خیلی زیاد است. علاوه بر این، مصرف داروهای دیگر مثل مسکن‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها هم بیش از حد معمول است.»

دکتر خسرونیا همچنین اشاره می‌کند: «دارو مثل شمشیر دولبه است. هم می‌تواند حال فرد را خوب ‌کند و هم می‌تواند برای بدن خطرناک و مضر باشد. وقتی دارویی را خودسرانه و بدون تجویز پزشک و بدون این که کارآیی آن را بدانیم، مصرف می‌کنیم، می‌توانیم با دست خودمان به بدن خود آسیب برسانیم.»

خطرناک‌ترین عوارض داروهای تقویتی

طبق گزارش جامعه پزشکی، آمار مصرف خودسرانه داروهایی مثل آمپول تقویتی نوروبیون و ب کمپلکس در ایران بسیار بالا است و خیلی از مردم، همدیگر را هم به مصرف آنها تشویق می‌کنند و حتی تا جایی تخصصی عمل می‌کنند که تاکید دارند حتما نوع خارجی آن خریداری شود تا اثر بهتری داشته باشد. این در حالی است که دکتر خسرونیا می‌گوید:«مصرف بیش از حد بعضی از داروها مثل آمپول ب کمپلکس، آمپول نوروبیون، ب ۱۲ و ویتامین‌ دی اثرات بدی روی بدن می‌گذارد و تحقیقات نشان داده که بعضی از اینها سرطان‌زا هستند و حتی می‌توانند مرگبار باشند.»

این فوق تخصص گوارش و کبد اضافه می‌کند: «دارویی مثل ویتامین دی اگر زیاد مصرف شود، باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شود. همچنین مصرف بی‌رویه بعضی از داروها کبد چرب ایجاد می‌کنند.»

دکتر خسرونیا می‌گوید: «مصرف مقدار زیادِ بعضی از داروها مثل ویتامین دی، ویتامین سی و ب کمپلکس باعث ناراحتی‌های دستگاه گوارش، کبد و کلیه می‌شود و حتی می‌تواند به مسمومیت فرد منجر شود. پس مصرف هر دارویی بدون تجویز پزشک کار درستی نیست. البته نمی‌توان نادیده گرفت که بعضی از پزشکان هم خیلی راحت نوروبیون تجویز می‌کنند. حتی برای درمان سرماخوردگی.»

تا احساس خستگی می‌کنند، یک نوروبیون می‌زنند

آمپول‌های نوروبیون و ب کمپلکس که هردو به آمپول‌های تقویتی معروفند، از خانواده ویتامین‌های گروه ب هستند و در درمان بسیاری از اختلالات موثرند اما مصرف بی‌رویه آنها می‌تواند برای فرد خطرآفرین باشد. مثلا مصرف بیش از حد نیاز نوروبیون، دوز فلزات سنگینِ موجود در بدن را بالا می‌برد که می‌تواند عوارض ناگواری داشته باشد؛ عوارضی مثل مسمومیت.

ب کمپلکس و نوروبیون بیشتر برای افرادی مفید هستند که کمبود ویتامین ب دارند. به خصوص افراد سالمند که ویتامین‌های مورد نیاز راحت به بدن‌شان نمی‌رسد. یکی از مهم‌ترین علائم کمبود ویتامین ب، احساس خستگی مفرط و دائمی است. به همین دلیل خیلی از افراد به خصوص جوانان به مصرف نوروبیون گرایش دارند تا سرحال باشند و کارهای روزمره خود را بدون خواب‌آلودگی و خستگی انجام دهند.

اما رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی می‌گوید:«مصرف نوروبیون اصلا برای جوانان جایگاهی ندارد و فقط افراد مسن و سالمند باید آن را مصرف کنند. آن هم ماهانه یا هر چند ماه، یکی دو بار. در کشور ما طوری شده که افراد جوان تا احساس خستگی و کسالت می‌کنند، یک آمپول نوروبیون می‌زنند. در حالی که هیچ فایده‌ای هم ندارد و فقط بدن خود را از بین می‌برند.»

دکتر خسرونیا می‌گوید:«بیشتر کشورهای دنیا دارو را بدون نسخه پزشک به دست بیمار نمی‌دهند اما متاسفانه این کار در ایران مرسوم است و هرکس دارویی بخواهد، می‌رود آن را راحت از داروخانه می‌خرد.»

این فوق تخصص گوارش و کبد همچنین اشاره می‌کند:«قدیم‌ها هرکس می‌رفت مسافرت، برای عزیزانش سوغاتی می‌آورد. در حالی که الان با خودشان دارو می‌آورند! قوطی‌های ۱۰۰ تایی مکمل که مثل نقل و نبات می‌خورید و گاهی مشکل برایتان ایجاد می‌شود. الان در مغازه‌های معمولی هم بعضی داروهای مکمل پیدا می‌شوند و شما راحت می‌توانید آن را خریداری کنید.»

حتی مکمل‌ها را هم خودسرانه نخورید

خیلی از مردم تصور می‌کنند مصرف مکمل‌ها هیچ ضرری ندارد و برای بدن‌شان ضروری است. برای همین در سبد مصرفی آنها قرار دارد و حتی کودکان خود را نیز از آن بی‌نصیب نمی‌گذارند. درحالی‌که پزشکان تاکید دارند حتی مکمل‌ها را هم نباید تحت هیچ شرایطی خودسرانه مصرف کرد.

رئیس هیأت مدیره جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران می‌گوید: «اگر خوب غذا بخورید و مواد پروتئینی و ویتامین‌ها به بدن‌تان برسد، مصرف مکمل‌ها اشتباه است. در هیچ جای دنیا چنین چیزی رایج نیست. ما مقدار زیادی از بودجه خانواده و بودجه دولت را صرف خرید همین داروها می‌کنیم که مصرف‌شان هیچ ضرورتی ندارد.»

دکتر خسرونیا اشاره می‌کند:«هروقت آزمایش خون دادیم و نتیجه آزمایش ما کمبود ویتامینی را نشان داد، مصرف داروها و ویتامین‌ها و مکمل‌ها معقول و منطقی است. اما وقتی آزمایش نداده‌ایم و نمی‌دانیم در چه مورد چقدر کمبود داریم، اصلا نباید خودسرانه دارویی را خریداری و مصرف کنیم.»