انرژی هسته ای

خلیج فارس:فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت در گفت وگو با اسپوتنیک، گفت: باید عرض کنم که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه مانعی برای گفت‌وگو با کشورهای اروپایی در موضوعات مختلف نداشته است.

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از ایسنا، وی ادامه داد: آنچه در حال حاضر بین ایران و سه کشور اروپایی در جریان است، گفت‌وگو و تبادل نظر در خصوص موضوع هسته‌ای است که با شرایط پیچیده‌ای مواجه شده است. مذاکره به معنای تلاش برای رسیدن به یک توافق با اروپا، با این تعریف، فعلاً وجود ندارد و بیشتر گفت‌وگوها تأکیدشان بر تبادل نظر است.

خلیج فارس:رئیس جمهور قانون تعلیق همکاری با سازمان (آژانس) بین المللی انرژی هسته ای (اتمی) را ابلاغ کرد.

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از خبرگزاری تسنیم؛مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با سازمان (آژانس) بین المللی انرژی هسته ای (اتمی) که در جلسه علنی مورخ 1404/04/04 مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید طی نامه شماره 55024 مورخ 1404/04/10 را ابلاغ کرد.

پس از حمله‌ی اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هسته‌ای کشورمان نمایندگان مجلس طرحی را تحت عنوان تعلیق هماکری‌های جمهوری اسلامی با آژانس بین‌الملیی انرژی اتمی با قید دو فوریت به تصویب رساندند که در ماده واحده این طرح آمده است؛ با توجه به نقض حاکمیت ملی و تمامیت ارضی ایران توسط رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا نسبت به تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز کشور و به مخاطره افتادن منافع عالیه ایران، مستنداً به ماده 60 عهدنامه 1969 وین در خصوص معاهدات، دولت مکلف است بلافاصله پس از تصویب این قانون هرگونه همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر اساس معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) و پادمان مبتنی بر آن را تا حصول شروطی از جمله تأمین امنیت تأسیسات و دانشمندان به حالت تعلیق درآورد.

هفته‌ی گذشته نیز بعد از تایید مصوبه در شورای نگهبان، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس این قانون را به رئیس‌جمهور ابلاغ کرده بود.

خلیج فارس:رئیس سازمان انرژی اتمی ایران گفت: دولت سیزدهم اراده منسجم و پیوسته‌ای را دنبال کرده است که از طریق اقدامات مؤثر اجرایی، برنامه‌ها را برای پیشبرد اهدافی که بر پایه وعده‌ها شکل گرفته است، به انجام رساند و این دستاورد‌ها را به مردم منعکس کند.

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از تسنیم، محمد اسلامی با حضور در نمایشگاه رویداد ملی «روایت پیشرفت» در مشهد اظهار کرد: عید سعید مبعث و فرارسیدن چهل و پنجمین سال پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی را خدمت همه هموطنان تبریک عرض می‌کنم.

وی افزود: نمایشگاه‌های «روایت پیشرفت» با همت مرکز ارتباطات دولت و روحانیت، شکل گرفته است و اکنون شاهد برگزاری پنجمین نمایشگاه در شهر مشهد مقدس هستیم که دستگاه‌های اجرایی برای ارایه دستاورد‌های ۲ ساله دولت در آن شرکت کرده‌اند و نخبگان، جوانان، نوجوانان و عموم مردم می‌توانند با مراجعه به این نمایشگاه درباره آخرین وضعیت دستاوردها، اطلاعات و آگاهی کسب کنند.

وی عنوان کرد: دولت سیزدهم اراده منسجم و پیوسته‌ای را دنبال کرده است که از طریق اقدامات مؤثر اجرایی، برنامه‌ها را برای پیشبرد اهدافی که بر پایه وعده‌ها شکل گرفته است، به انجام رساند و این دستاورد‌ها را به مردم منعکس کند.

وی تصریح کرد: در این ایام جایگاه کشور به‌ویژه در حوزه فناوری‌های راهبردی نظیر هسته‌ای و علوم فضایی از تبلور ویژه‌ای برخوردار شده است.

اسلامی درباره پیشرفت‌ها و دستاورد‌های ۲ ساله صنعت هسته‌ای توضیح داد: مردم عزیز کشور مستحضر هستند که فناوری‌های نوین جلوه‌های قدرت‌ساز و اقتدارآفرین هر ملتی محسوب می‌شوند؛ پیشرفت و رسیدن به قله‌های تأثیرگذار، آن‌گونه نیست که ناگهانی اتفاق بیفتد بلکه یک روند تدریجی است که در گروی هدایت و نیز رهبری حکیمانه و ژرف‌نگرانه مقام معظم رهبری رخ می‌دهد و تحت هدایت‌های ایشان برنامه‌های راهبردی برای اینکه تراز کشور را در تراز قدرتی و اقتدارآفرینی ارتقا دهند باید به‌شکل پیوسته دنبال شوند.

وی تأکید کرد: با توجه به اراده موجود و نیز حمایت و پشتیبانی‌های صورت‌گرفته شاهد به ثمر رسیدن تلاش‌ها در قالب قرارگیری حوزه‌های نوین در قله‌های علم هستیم به‌طوری که این حوزه‌ها اکنون مرز دانش را درنوردیده‌اند.

اسلامی ابراز کرد: در سازمان انرژی اتمی ایران و با تدوین سند جامع راهبردی که در ۲۰ فروردین ۱۴۰۱ و توسط رییس جمهور محترم از آن رونمایی شد؛ ریل‌گذاری برای تحول و دگرگونی اساسی صنعت هسته‌ای مطابق این سند، در دولت سیزدهم در دستور کار قرار گرفت. ما در نخستین سال اجرای این سند به ۱۵۹ دستاورد دانشی، فناورانه و صنعتی دست یافتیم.

وی توضیح داد: تفاوت صنعت هسته‌ای با سایر صنایع این است که هرگونه اقدامی که قرار است در آن صورت گیرد باید با هماهنگی و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد؛ که متأسفانه به‌دلیل استاندارد‌های دوگانه و نیز رفتار مخربی که نظام استکباری داشته است، از ابتدا با صنعت هسته‌ای ایران همکاری نکرده‌اند.

وی ادامه داد: نه‌تن‌ها همکاری نکردند بلکه مزاحمت هم ایجاد کردند و اجازه ندادند که جمهوری اسلامی ایران تجهیزات، لوازم و فناوری مورد نیاز خود را تأمین کند و در اختیار بگیرد. عدم همکاری‌ها و اجازه‌ندادن‌ها به جمهوری اسلامی ایران موجب شد کل فرایند‌ها بر مبنای تحقیقات نتیجه‌گرا و بر مبنای تحقیق و توسعه قدرتمند دنبال شود و ما نیازمندی‌های خود را از طریق تحقیقات درون زا تأمین کنیم، به‌یاری حضرت حق این مسئله رخ داد و در سال ۱۴۰۱ توانستیم به دستاورد‌های فراوانی برسیم.

معاون رییس‌جمهور با اشاره به دستاورد‌های سازمان انرژی اتمی ایران در سال ۱۴۰۲ گفت: در سال ۱۴۰۲ گام‌های استوارتری بعد از دیدار تاریخی ۲۱ خرداد با رهبر معظم انقلاب اسلامی و فرمایشات و تأکیدات ایشان مبنی بر بردن فناوری هسته‌ای به زندگی مردم، برداشته شد و سبب شد دستاورد‌های سازمان انرژی اتمی ایران توسعه قابل‌ملاحظه‌ای بیابد.

وی اضافه کرد: اکنون شاهد دستاورد‌های فراوان در عرصه فناوری هسته‌ای هستیم به‌طوری که در یک هفته اخیر و همزمان با دهه فجر انقلاب اسلامی خط تولید نیمه‌صنعتی «هگزا فلوراید تلوریم» در سایت UCF اصفهان افتتاح شد که این واحد نیمه‌صنعتی ماده اولیه تولید محصول ید ۱۳۱ برای تشخیص و درمان بیماری سرطان تیروئید را پایه‌گذاری کرده است و بدین صورت کشور در این زمینه خودکفا شده است.

اسلامی تصریح کرد: این کار یک اقدام مهم است که در عرض کمتر از یک سال انجام شد و در اصل حاصل تحقیقات سخت و پیچیده‌ای بود که به‌لطف الهی به نتیجه رسید.

وی در ادامه با اشاره به رونمایی از دستگاه طیف‌سنج جرمی مغناطیسی «ایرانیوم» در مجتمع غنی‌سازی شهید احمدی روشن در نطنز گفت: در روز‌های گذشته از دستگاه طیف‌سنج جرمی مغناطیسی «ایرانیوم» نیز رونمایی شد که جزو دستاورد‌های راهبردی است که در صنعت هسته‌ای به آن نیاز مبرم وجود دارد.

عضو کابینه دولت سیزدهم ادامه داد: همچنین در آغاز دهه فجر نیز در استان هرمزگان عملیات اجرایی مجموعه نیروگاه‌های اتمی «ایران هرمز» در سیریک با ظرفیت ۵ هزار مگاوات (۴ نیروگاه ۱۲۵۰ مگاواتی) را با فرمان رییس‌جمهور آغاز کردیم.

اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: این موارد گام‌هایی است که متناسب با سند راهبردی و بر اساس برنامه‌ریزی‌ها و با هدایت‌های الهی برداشته شده است و ما مفتخر به انجام این طرح‌ها و پروژه‌ها هستیم.

محمد اسلامی، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی با حضور در نمایشگاه رویداد ملی «روایت پیشرفت» از غرفه‌های سازمان انرژی اتمی و وزارتخانه‌های کشور، آموزش و پرورش، جهاد کشاورزی، امور اقتصادی و دارایی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کار، رفاه و تعاون و… بازدید کرد و در جریان توانمندی‌ها و دستاورد‌های این وزارتخانه‌ها قرار گرفت.

خلیج فارس:محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، به تهدید‌های اتمی بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل واکنش نشان داده است. پیش از این نیز برخی از دیگر مقامات ارشد کشور از جمله حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، نسبت به دوگانگی رفتار آژانس بین المللی انرژی اتمی، در قبال ایران و اسرائیل معترض شده بودند.

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از فرارو، محمد اسلامی در خصوص مواضع هسته‌ای اخیر اسرائیل گفت: «طی نامه‌ای به آژانس انرژی اتمی به صراحت اعلام کرده‌ایم که سران رژیم صهیونیستی، هم وزیر این رژیم و هم نخست‌وزیر اسرائیل در سازمان ملل، هم فلسطینیان و هم ایران را تهدید به حمله اتمی کرده‌اند که باید آژانس به این موضوعات ورود کند. مسئولیت هرگونه اتفاق برعهده آژانس انرژی اتمی است، زیرا این رژیم نه ان‌پی‌تی و نه پادمان را امضا نکرده است و امروز این رژیم در حال تهدید جهان با بمب اتمی است.»

مناقشات بین ایران و آژانس از سال گذشته و پس از لغو چندین باره سفر رافائل گروسی، مدیر کل اژانس بین المللی انرژی اتمی، پررنگ‌تر شد. حتی پس از سفر گروسی به ایران، وی عملا مدعی عدم همکاری ایران و آژانس شد و در اظهاراتی نسبت به مسائلی از جمله جمع شدن دوربین‌ها و کاهش تعداد بازرسان اظهار نارضایتی کرد. طی روز‌های اخیر و پس از انتشار بیانیه تروئیکای اروپا علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران، گروسی یک بار دیگر، مواضع پیشین خود درباره ایران را تکرار کرد.

گروسی، با بیان این که ایران در حال حاضر در حال ساخت سلاح اتمی نیست، تاکید کرد که برنامه هسته‌ای ایران، نگرانی‌هایی را به وجود آورده و سوالاتی در این زمینه بدون پاسخ مانده‌اند. مدیرکل آژانس اتمی با اشاره به ذارت اورانیوم یافت‌شده در «محل‌هایی که نباید اورانیومی در آن وجود می‌داشت»، گفت: «آن‌ها مواد هسته‌ای مهمی در اختیار دارند. تنها کشور‌های هسته‌ای، کشور‌های دارنده سلاح اتمی این مواد را در اختیار دارند. در مورد ایران، به معنای این نیست که آن‌ها سلاح اتمی دارند؛ آن‌ها نوعی توانمندی دارند که مسلما نگران‌کننده است.»

در آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصریح شده که ایران به غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم، ادامه می‌دهد هرچند سرعت این غنی‌سازی را کُندتر کرده است. میزان ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده ایران که در شهریور ماه سال جاری ۶/۷ کیلوگرم بود در آخرین گزارش آژانس به ۱۲۸/۳ کیلوگرم رسیده است. به گفته آژانس، این میزان برای ساخت سه بمب اتمی کافی است. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه درباره سخنان گروسی گفت: «از مدیرکل آژانس انتظار می‌رود با رعایت بی‌طرفی و حفظ حرفه‌ای‌گری، در مصاحبه‌های خود به نحوی صحبت کند که بی‌طرفی وی و جایگاه مستقل مدیرکل آژانس زیر سؤال نرود و به کشور‌های مغرض برای سوءاستفاده سیاسی از آژانس فرصت داده نشود.»

با توجه به این شرایط، پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که روابط ایران و آژانس به کجا خواهد رسید و چرا آژانس در قبال ایران و اسرائیل رفتاری دوگانه اتخاذ می‌کند؟ حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم و تحلیلگر سیاسی در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:

اسرائیلی‌ها دیدگاه‌های آخرالزمانی دارند

حشمت الله فلاحت پیشه به فرارو گفت: «معتقدم تحولاتی که در دو سال اخیر شکل گرفته، نظم بین الملل را دچار نوعی «آنارشی» کرده است. در شرایط آنارشی و هرج و مرج بین المللی، بسیاری از نهاد‌های بین المللی تضعیف می‌شوند. همانطور که دیدیدم، شورای امنیت سازمان ملل اقدام خاصی در قبال کشتار مردم فلسطین انجام نداد. همچنین در موضوع اوکراین نیز، عملا جنگ توسط هیچ ساز و کاری پیشگیری و محدود نشد. اتفاقات اخیر نیز نشانه‌های بسیار خطرناکی را در فلسطین نشان داد که شامل بی رحمی شدیدی بود که افراطیون صهیونیسم، شکل دادند و در این بی رحمی، نوعی صحنه‌های آخرالزمانی خلق کردند.»

وی افزود: «حتی کارشناسان نظامی به راحتی میزان زمین‌های سوخته را در غزه با میزان ویرانی بمب‌های اتمی در هیروشیما و ناکازاکی مقایسه کردند. بنابراین، این وقایع نه تنها ذهن افراد را، بلکه دولت‌ها را تکان داد و به تکاپو واداشت. مسئله بمب اتم مساوی است با مسائل اخرالزمانی. یعنی زمانی که بازیگران درگیر، به هیچ وجه نمی‌توانند مشکلات خود را حل کنند و در نتیجه به سمت بمب اتم گرایش پیدا می‌کنند. اسرائیلی که ما از آن صحبت می‌کنیم کشوری است که طی حدود ۴ الی ۵ دهه اخیر، دارای دولت‌هایی بوده که بخش اعظم آن را افرادی با دیدگاه‌های آخرالزمانی تشکیل داده اند. در دیدگاه‌های آخرالزمانی، جنگ، یک اصل و یک رسالت است؛ بنابراین هر زمان بهانه‌ای به دست می‌آورند، شرایطی مثل شرایط امروز غزه را شکل می‌دهند.»

رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم گفت: «اقدامات نتانیاهو منجر به تقویت تلاش اغلب کشورها، برای رسیدن به بمب هسته‌ای شده است. اگر از منظر مسائل ایران و اسرائیل به شرایط نگاه کنیم، میبینیم که اسرائیلی‌ها بار‌ها اقدامات ایذایی را حتی در نیروگاه‌های هسته‌ای ایران به کار برده اند. به رغم این که خود اسرائیلی‌ها و حتی دستگاه‌های اطلاعاتی، امنیتی و فنی آن‌ها نیز می‌توانند خرابکاری‌هایی در تاسیسات هسته‌ای ایجاد کنند که صدمات جبران ناپذیری را برای عموم مردم و غیرنظامیان در ایران داشته باشد. اما دیدیم که با همان دیدگاه آخرالزمانی و مبتنی بر کشتار، این اقدامات را انجام دادند.»

وی افزود: «اگر آمریکایی‌ها در دام نتانیاهو بیفتند، هیچکس نمی‌تواند به ایرانی‌ها خرده بگیرد؛ حتی به سمت بمب حرکت کنند. ایران هم اکنون با یک دشمنی گسترده رو به رو است که نوعی فلسفه و دیدگاه «آخرالزمانی» دارد. اسرائیل دارای زرادخانه‌های هسته‌ای است، اما آژانس بین المللی انرژی اتمی، هیچگونه اقدامی در این خصوص انجام نمی‌دهد. آژانس نه تنها هیچ اقدامی نمی‌کند، بلکه بخشی از اسناد ادعایی علیه ایران را از اسرائیل می‌گیرد. در طرف دیگر ماجرا، ایران تنها کشوری است که بیشترین تهدید‌های نظامی را از سوی اسرائیل و آمریکا دریافت کرده است. این موضوع به طور طبیعی طرفداران تولید بمب هسته‌ای را در ایران تقویت می‌کند. این طرفداران، موضعی واقع گرایانه دارند. اگر آمریکایی‌ها به دنبال جلوگیری از گسترش بحران‌های هسته‌ای هستند، باید بپذیرند که به سمت برجامی جدید با ایران بیایند. برجامی که اجازه دهد، ایرانی‌ها قابلیت‌های هسته‌ای سودآور خود را توسعه دهند و تحریم‌ها پایان داده شود.»
بی واکنشی آژانس با پیامد‌هایی جدی همراه خواهد بود

این تحلیلگر سیاست خارجی در ادامه گفت: «اگر تهدید‌هایی که کنگره آمریکا علیه ایران مطرح می‌کند و مبتنی بر فشار حداکثری علیه کشور ما است، عملی شود، در این شرایط، واکنش ایران شبیه واکنش‌های پیشین نخواهد بود و قطعا آمریکایی‌ها را شگفت زده خواهد کرد؛ بنابراین بهتر است آمریکایی‌ها فعالیت‌های هسته‌ای اسرائیل را محدود کنند چرا که سیاست‌های آخرالزمانی آن‌ها نه سودی برای خودشان خواهد داشت و نه برای منطقه و نکته دیگر این که باید به سمت برجامی جدید برویم. ایران می‌تواند حتی تا مرز ۶۰ درصد و برای تولید پیشران‌های نو آوری دریایی و تجاری و نظامی از این شرایط استفاده کند. همچنین ایران نیز می‌تواند روابط خود با آژانس را در قالب یک کنسرسیوم پیش ببرد. حتی رابطه ایران و آژانس نیز به حالت پیشین باز نخواهد گشت، چون آژانس نسبت به اسرائیل با یک زرادخانه هسته‌ای که حدود ۷۰ و به روایتی دیگر ۲۰۰ بمب دارد واکنشی نشان نمی‌دهد، اما سطح همکاری ایران را همکاری بسنده‌ای ارزیابی نمی‌کند.»

وی افزود: «طبیعتا بخشی از برنامه هسته‌ای ایران وارد حوزه «پدافند غیرعامل حساس» خواهد شد؛ شبیه به تاسیساتی که در فوردو و دیگر نقاط به فعالیت خود ادامه می‌دهند؛ بنابراین در آینده آژانس بین المللی انرژی اتمی که اتفاقا روابط خاصی هم با ایالات متحده و دیگر بازیگران بزرگ سیاسی دارد، باید اولا اقدامات صیانتی لازم را در قبال ایران تضمین کند و در ثانی گام‌های معناداری را نسبت به بزرگ‌ترین تهدید هسته‌ای منطقه یعنی اسرائیل بردارد. اگر این کار انجام نشود، نمی‌تواند ادعای خاصی را علیه ایران مطرح کند. از سوی دیگر، من معتقدم که برجام مرده است. نکته مهم این است که در شرایط تهدید، کشور‌ها «عملگرا» می‌شوند و حتی آمریکایی‌ها هم مجبور به عمل گرایی هستند. اگر آمریکایی‌ها بپذیرند در قالب یک ساز و کار جدید با ایران توافق کنند، قطعا در این وضعیت، ایرانی‌ها نیز، حرف‌های جدیدی برای گفتن خواهند داشت. معتقدم نقش آژانس بسیار بسیار مهم است. اگر آژانس در قبال اسرائیل به سهل انگاری ادامه دهد، علاقه به ادامه فعالیت‌های هسته‌ای به ایران محدود نمی‌شود و کشور‌هایی از جمله مصر، عربستان و حتی کشور‌هایی کوچکتر نیز ممکن است در این مسیر گام بردارند.»

خلیج فارس: اگر چه سعودی‌ها مدعی‌اند که آن‌ها فقط برای توسعه «استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای در زمینه‌های مختلف» برنامه‌ریزی می‌کنند، اما این نگرانی وجود دارد که برنامه هسته‌ای آن‌ها در مقطعی در آینده، فراتر از این برود.

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از عصر ایران، خبر اخیر عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی مبنی بر اینکه این کشور در حال برنامه‌ریزی برای ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای خود است، برای کسانی که با سیاست‌های این کشور آشنا هستند، تعجب‌آور نبود.

علاقه عربستان به توسعه انرژی هسته‌ای به سال ۲۰۱۰ بازمی‌گردد، که «شهر ملک عبدالله برای انرژی‌های اتمی و تجدیدپذیر» با فرمان سلطنتی پایه‌گذاری شد.

در سال ۲۰۱۸، دولت عربستان سعودی قصد خود را برای افزودن انرژی اتمی صلح آمیز «به ترکیب انرژی ملی، به منظور کمک به برآوردن الزامات توسعه پایدار ملی مطابق با چشم‌انداز بلندپروازانه ۲۰۳۰ پادشاهی» اعلام کرد.

اگر چه سعودی‌ها مدعی‌اند که آن‌ها فقط برای توسعه «استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای در زمینه‌های مختلف» برنامه‌ریزی می‌کنند، اما این نگرانی وجود دارد که برنامه هسته‌ای آن‌ها در مقطعی در آینده، فراتر از این برود.

پس پادشاهی سعودی واقعاً دنبال چیست و موانعی که بر سر راه خود می‌بیند چه‌ها هستند؟ و قدرتی هسته‌ای شدن برای خاورمیانه و منطقه خلیج فارس به چه معنا خواهد بود؟

اوایل سال جاری، وزیر انرژی عربستان اعلام کرد که مقادیر زیادی ذخایر اورانیوم در صحرای این کشور کشف شده است و آن‌ها به دنبال بهره‌برداری از آن هستند. او افزود، برنامه‌های این کشور شامل دستیابی به «کل چرخه سوخت است که شامل کیک زرد (پودر اورانیوم ناخالص)، اورانیوم با غنای پایین، و همچنین تولید سوخت هسته‌ای برای مصرف محلی و صادرات است».

بر اساس اظهارات رسمی، عربستان می‌خواهد از منابع اورانیوم محلی تازه کشف‌شده خود برای تولید برق استفاده کند، که این امکان را برایش فراهم می‌کند تا بیشترِ نفت خود را صادر کند (که یکی از کمترین هزینه‌های میانگین تولید در جهان را دارا است) و در نتیجه هزینه گذار خود به سمت یک اقتصاد سبزتر و متنوع‌تر را تأمین کند.

با این حال، برخی از عبارت «کل چرخه سوخت» نگران هستند، زیرا این عبارت به بازفرآوری سوخت مصرف‌شده اشاره دارد – فرآیندی که می‌تواند پلوتونیوم منفجر شونده تولید کند که می‌تواند برای تولید سلاح‌های هسته‌ای استفاده شود.

همکاری چین

روزنامه وال استریت ژورنال در ۴ اوت ۲۰۲۰ به نقل از مقامات ناشناس گزارش داد که چین قبلاً کارخانه‌ای در صحرای عربستان ساخته است که برای تبدیل سنگ معدن اورانیوم به کیک زرد استفاده می‌شود – که مرحله میانی قبل از غنی سازی است؛ و روز بعد، نیویورک تایمز، آن هم به نقل از منابع ناشناس، نوشت که دو ساختمان در نزدیکی پایتخت عربستان سعودی وجود دارند که بالقوه می‌توانند «تأسیسات هسته‌ای» اعلام نشده باشند.

اما آنچه که سال‌ها است آشکارا اعلام شده است، همکاری نزدیک عربستان سعودی و چین در اکتشاف اورانیوم در این کشور است و توافق‌های مختلفی برای این منظور امضا شده است.

به گفته جین ناکانو، کارشناس ارشد انرژی و امنیت و برنامه تغییرات اقلیمی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS)، «تجارت هسته‌ای می‌تواند روابط ژئوپلیتیکی عربستان و چین را تقویت کند، که نمونه آن دعوت اخیر از عربستان سعودی برای پیوستن به بریکس است.

بریکس گروهی متشکل از اقتصاد‌های نوظهور است که چین تلاش می‌کند این گروه به رقیب اصلی گروه هفت به رهبری ایالات متحده تبدیل شود.

ناکانو می‌افزاید: «اما چندین سؤال کلیدی نیاز به پاسخ دارند. کمک‌های هسته‌ای چین به عربستان سعودی چگونه با تمایل ظاهری چین برای تبدیل شدن به یک میانجی کلیدی صلح بین عربستان سعودی و ایران مطابقت دارد؟ آیا چین برای دخالت مستمر و اساسی در مسائل عربستان سعودی و ایران آماده است؟ همچنین، چین آماده است تا چه سطحی از تعهد را برای تضمین منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و امنیت در خاورمیانه اتخاذ کند؟»

علیرغم آنچه که به نظر می‌رسد همکاری نزدیک هسته‌ای بین دو کشور باشد، برخی از تحلیلگران سیاسی معتقدند که عربستان ترجیح می‌دهد برای برنامه هسته‌ای خود از ایالات متحده کمک بگیرد.

اخیراً وال استریت ژورنال به نقل از مقامات سعودی که نامشان فاش نشده گزارش داده است که علاقه کشورشان به دستیابی به توافق هسته‌ای با چین «راهی برای ترغیب دولت بایدن به مصالحه در مورد الزامات منع گسترش تسلیحات هسته‌ای» است.

فناوری هسته‌ای آمریکا در ازای رابطه با اسرائیل؟

به عقیده بسیاری، ارائه دانش و فناوری هسته‌ای ایالات متحده به عربستان، تقاضای این کشور در ازای عادی‌سازی روابط با اسرائیل است. اما این درخواست معضلی برای واشنگتن ایجاد می‌کند.

هرگونه توافق برای ارائه فناوری یا قطعات هسته‌ای به ریاض با سطح بالایی از الزامات منع گسترش تسلیحات هسته‌ای همراه خواهد بود: خودداری از تلاش برای غنی‌سازی یا بازفرآوری مواد هسته‌ای مطابق با بخش ۱۲۳ قانون انرژی اتمی آمریکا، و تعهد به امضای پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) که دسترسی آژانس به بازرسی از تأسیسات هسته‌ای را تضمین می‌کند.

عربستان در حال حاضر یک توافق سطح پایین‌تر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارد که به «پروتکل مقادیر کم» معروف است، که این کشور را از بسیاری از تعهدات برای گزارش‌دهی و بازرسی‌ها معاف می‌کند. اما وزیر انرژی این کشور هفته گذشته اعلام کرد که پادشاهی عربستان قصد دارد به توافق‌نامه پادمان جامع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روی آورد.

مذاکرات بسیاری بین عربستان سعوی و آمریکا در مورد همکاری هسته‌ای انجام شده است و صحبت‌هایی در مورد مخالفت سعودی‌ها با الزامات سخت‌گیرانه آمریکا مطرح شده است.

علاوه بر این، رهبری عربستان، تولید سلاح هسته‌ای، در صورت لزوم را رد نکرده است. محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور اخیرا در مصاحبه‌ای با فاکس نیوز گفت که اگر ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، کشورش «باید به آن دست یابد».

فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در یک کنفرانس بین‌المللی در دوبی در اواخر سال ۲۰۲۲ اظهارات مشابهی را بیان کرد.

ارائه فناوری و زیرساخت‌های هسته‌ای به عربستان سعودی علاوه بر این که به ایالات متحده این فرصت را می‌دهد که نظارت بر برنامه هسته‌ای این پادشاهی داشته باشد، قطعاً به نفع شرکت‌های آمریکایی است که سود زیادی از قرارداد‌های پرمنفعت برای ساخت و راه‌اندازی تأسیسات هسته‌ای به دست می‌آورند. علاوه بر این، توافق صلح بین عربستان سعودی و اسرائیل یک دستاورد بزرگ برای جو بایدن خواهد بود که به دنبال دوره دوم ریاست جمهوری است.

ایالات متحده دیرزمانی است که از قبول غنی‌سازی هسته‌ای امتناع می‌کند، ولی در عین حال بر سر ساخت تأسیسات غیرنظامی با کشور‌های دیگر مذاکره می‌کند – از جمله در مورد امارات متحده عربی که آمریکا با این کشور توافقی را امضا کرد که به آن اجازه می‌داد که از دانش، مواد و تجهیزات آمریکایی برای رسیدن به برق هسته‌ای استفاده کند.

اگر واشنگتن قرار باشد عربستان سعودی را از شرایط سخت‌گیرانه عدم تکثیر معاف کند، این امر باعث می‌شود امارات متحده عربی توافق‌اش را با آمریکا دوباره مفتوح کند «و بالقوه باعث ایجاد مسابقه‌ای برای غنی‌سازی و توانایی فرآوری دوباره در خاورمیانه و بیرون از این منطقه شود.»

واشنگتن همچنین باید موضع اسرائیل را نیز در نظر بگیرد، که هنوز مشخص نیست.

در ماه اوت گذشته، پس از اینکه از اظهارات قبلی مقامات اسرائیلی چنین برداشت شد که اسرائیل برنامه هسته‌ای عربستان سعودی را تأیید کرده است، دولت این کشور موافقت با اجازه دادن به کشور‌های خاورمیانه برای توسعه برنامه‌های هسته‌ای را رد کرد.

دکتر احمد عبودوح، همکار برنامه خاورمیانه و شمال آفریقای چتم هاوس است. او به بی‌بی‌سی عربی گفت که معتقد است «مذاکرات جدی و معنی‌داری در این دوره در جریان است که اگر سه کشور تصمیم بگیرند عادی‌سازی روابط را پیش ببرند، می‌تواند به یک نتیجه ملموس منجر شود».

به گفته دکتر عبودوح، پادشاهی عربستان «رویکردی متعادل برای جلب حمایت کنگره در پیش گرفته است: این کشور خواستار یک چرخه کامل سوخت هسته‌ای است، در حالی که با کمال میل موافقت می‌کند که آژانس و ایالات متحده بر آن نظارت کنند. توافق اخیر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گامی مهم و ضروری برای اطمینان بخشیدن به جامعه بین‌المللی بود و به نظر می‌رسد این اقدام با توافق با دولت ایالات متحده صورت گرفته است.

پیامد‌های منطقه‌ای

بسیاری از ناظران، به ویژه در غرب، نگران هستند که بلندپروازی عربستان برای تبدیل شدن به یک کشور هسته‌ای ممکن است به یک مسابقه هسته‌ای منجر شود که به نوبه خود باعث افزایش تنش در خاورمیانه شود.

باور عمومی بر این است که اسرائیل دارای تسلیحات هسته‌ای است، اگرچه هرگز به طور رسمی آن را تأیید نکرده است و گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد اینکه ایران در آستانه تولید سلاح‌های هسته‌ای است، وجود دارد. امری که ایران همواره آن را رد کرده است.

برخی دیگر از کشور‌های منطقه مانند مصر و ترکیه نیز به عقیده برخی از زیرساخت‌های فنی برای تولید انرژی هسته‌ای برخوردار هستند که آن‌ها را به تولید تسلیحات نزدیک می‌کند.

شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان گفت کشورش با همکاری آژانس بین المللی انرژی اتمی برای توسعه استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای تلاش می‌کند.

اما دکتر عبودوح فکر می‌کند که داده‌های موجود نشان می‌دهد که اگر برنامه هسته‌ای عربستان رقابتی را در منطقه ایجاد کند، «این رقابت بین کشور‌ها برای ایجاد برنامه‌های صلح‌آمیز مشابه برای تولید سوخت خواهد بود و می‌تواند منطقه خاورمیانه را به یک مرکز جدید برای انرژی هسته‌ای تبدیل کند، که به استراتژی‌های منطقه‌ای با هدف گذار به انرژی سبزتر کمک می‌کند.

اعلام عربستان مبنی بر برنامه‌ریزی برای ساخت نیروگاه هسته‌ای در بحبوحه تلاش‌های این کشور برای کاهش تنش‌ها در منطقه صورت می‌گیرد.

به عنوان مثال، این کشور در ماه مارس با میانجی‌گری چین قراردادی را با ایران امضا کرد که هدف آن از سر گیری روابط دوجانبه بود.

ریاض همچنین در حال مذاکره با شورشیان حوثی یمن است – که موشک‌هایشان در گذشته تأسیسات کلیدی عربستان را هدف قرار داده‌اند و این نگرانی وجود دارد که بتوانند تأسیسات هسته‌ای آینده را در این کشور هدف قرار دهند.

دکتر عبودوح قبول دارد که صلح در یمن برای عربستان سعودی میزانی از حفاظت را فراهم خواهد کرد، ولی معتقد است که «مهم‌ترین تضمیمن» از منظر این کشور امضای یک توافق دفاعی با واشنگتن است: «به نظر می‌رسد که سعودی‌ها بر این باورند که چنین توافقی تضمین خواهد کرد که در صورت حمله به تأسیسات هسته‌ای این کشور آمریکا از این پادشاهی دفاع خواهد کرد و در نتیجه حفاظتی بیش از توافقی با خود حوثی‌ها در اختیارشان خواهد گذاشت.»

به نظر می‌رسد که اکنون توپ در زمین ایالات متحده است. واشنگتن باید برای حفظ تعادل ظریف بین منافع اقتصادی و ژئوپلیتیکی خود تصمیمات دشواری اتخاذ کند و از افزایش نفوذ چین در خاورمیانه جلوگیری کند و در عین حال اطمینان حاصل کند که تنش‌ها در منطقه‌ای که در حال حاضر ناآرام است افزایش نمی‌یابد.