خلیج فارس: مشهدالرضا یکی از کلان‌شهر‌های ایران است که به خاطر وجود حرم مطهر ثامن الحجج(ع) هر ساله میزبان چند میلیون زائر و مسافر از گوشه و کنار ایران و دنیا می‌شود. در کنار گردشگران داخلی، گردشگران خارجی نیز که برای زیارت به این شهر می‌آیند دامنه ورود توریست‌ها به این شهر را گسترده‌تر می‌کنند، اما مشهد صرفا شهر هدف برای این دو گروه نیست. گردشگران درمان نیز گروهی دیگر هستند که هر ساله با آمار قابل‌توجهی برای درمان بیماری‌ها و عمل زیبایی راهی مشهد می‌شوند. وجود پزشکان مجرب و امکانات درمانی مجهز همچون بیمارستان رضوی که مختص گردشگران درمان ساخته شده است، جراحان زبده پلاستیک و سایر موارد درمانی باعث جذب گردشگران به این شهر شده به‌طوری‌که به راحتی اعراب کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، اعراب کشور عراق و مردم افغانستان را به این شهر می‌کشاند.
روایتی میدانی از مشهد گشتی در خیابان‌های پایتخت مذهبی ایران
گذری به کوچه‌های فرعی خیابان احمدآباد که مملو از تابلوهای پزشکان است شما را با مناظر جالبی از حضور ساکنان کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس مواجه می‌کند، به‌طوری‌که هنگام عبور در پیاده‌رو، قدم به قدم تعدادی گردشگر عرب از کنارت عبور می‌کند و بی‌آنکه متوجه گفتارشان شوی احساس حضور در یکی از محلات جنوب کشور برایت تداعی می‌شود. البته داخل مطب پزشکان جذابیت خاص خودش را دارد. کافی است همان‌طور که بی‌سر و صدا در انتظار نوبت روی صندلی نشسته‌ای منشی و یکی از همین گردشگران را به همراه مترجمش زیرنظر بگیری تا متوجه شوی بازار مترجم‌ها چقدر داغ است و منشی‌ها هم از این شرایط بی‌بهره نمی‌مانند. چنان‌که منشی قیمت ویزیت را به مترجم می‌گوید، مترجم آن را دو برابر کرده به گردشگر منتقل می‌کند و مابه‌التفاوت مبلغی که از توریست گرفته می‌شود طبق توافق منشی و مترجم بین آنها تقسیم می‌شود. آدم دلش می‌خواهد به پنج زبان زنده دنیا مسلط باشد تا به گردشگران بفهماند چگونه مورد سوءاستفاده واقع می‌شوند، اما پایین بودن ارزش ریال باعث می‌شود گردشگر بدون اعتراض و بلافاصله مبالغ را پرداخت کند. در مطب‌های پزشکان مرتبط با حوزه زیبایی و به خصوص کلینیک‌های زیبایی اما ماجرا به شیوه‌ای دیگر در جریان است؛ کلینیک‌های زیبایی جای دیگری برای این بده بستان‌هاست. بازار داغ جراحی‌های پلاستیک و انجام انواع اعمال زیبایی، از جذابیت‌هایی است که پزشکان فعال در این عرصه را در مشهد تبدیل به پزشکان زبده کشوری کرده است. هزینه پایین این‌گونه عمل‌ها به ریال ایران و با نتایج مثبت، در کنار زیارت امام رضا(ع) به شدت جاذبه مشهد را نزد گردشگران کشورهای دیگر بالا برده است.
ورود سالانه حدود ۷۰ هزار «مدیکال توریست» به مشهد
مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد هم در گفت‌وگو با «اعتماد» آمار جالبی درباره توریست‌های درمانی مشهد ارایه می‌دهد و در این باره و در تشریح آمار ورود مدیکال توریست یا گردشگران درمان در سال گذشته به مشهد می‌گوید: سال گذشته نزدیک به ۷۰ هزار نفر برای درمان به مشهد آمدند که ۷۰درصد آنها از عراق و افغانستان بودند. علاوه بر این طی شش ماهه اول امسال نیز نزدیک به ۴۰ هزار نفر گردشگر درمان داشتیم که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۴درصد افزایش یافته است.
«داود خوش‌شکن» ادامه می‌دهد: با وجود اینکه نتوانسته‌ایم معرفی خوبی از ظرفیت‌های درمانی کشورمان برای کشورهای هدف داشته باشیم اما بازهم به دلیل داشتن پزشکان مجرب و تعرفه‌های پایین، آیتم‌های جذابیت‌مان از سایر کشورهای اطراف بیشتر است. او همچنین با اشاره به چالش زبان برای برقراری ارتباط کلامی با گردشگران خارجی به سوءاستفاده برخی مترجمان در جامه لیدری اشاره کرد که باعث ارتباط ناسالم بین گردشگران درمان و پزشک می‌شوند. خوش‌شکن همچنین بیان می‌دارد: یکی از کارهایی که برای جلب توریست در شهر مشهد انجام شده ارایه ظرفیت‌های مشهد در رسانه‌ها و ارتباط مستقیم با کشورهای اطراف همچون عمان، تاجیکستان، ترکمنستان و عراق و… است.
او علاوه بر این می‌گوید: چنانچه در مورد این بیماران تخلفی در زمینه تعرفه صورت بگیرد دانشگاه علوم پزشکی ورود می‌کند و وجه اضافه دریافتی را به بیمار برمی‌گرداند.
خوش‌شکن تصریح می‌کند: دانشگاه علوم پزشکی در حال ایجاد سامانه‌ای بین‌المللی است تا به عنوان سامانه کل کشور، دسترسی متقاضیان را برای مراکز درمانی آسان کند. این سامانه ۲۴ ساعته با حضور اپراتورهای فعال و مسلط به چند زبان برای پاسخگویی به مدیریت مربوطه وصل می‌شود.
در آژانس‌های تسهیلگر گردشگری چه می‌گذرد؟
جذابیت‌های گردشگری مشهد برای توریست‌های درمان و حضور گسترده آنان در این شهر قطعا نیازمند ساماندهی و برنامه‌ریزی است. این برنامه‌ریزی از نگاه مدیران شهر دور نمانده و نه تنها منجر به ورود ادارات دولتی مرتبط شده بلکه بخش‌های خصوصی هم همچون آژانس‌های مسافرتی بازوی اصلی این همیاری شده‌اند: دبیر انجمن گردشگری سلامت و مدیرعامل شرکت خدمات مسافرتی هوایی جهانگردی – زیارتی «کاج نقره‌ای» مشهد در گفت‌وگو با «اعتماد» اطلاعات جالبی در این زمینه ارایه می‌کند. «ناصر غفران» ضمن اشاره به ورود آمار بالای گردشگران درمان از کشورهای سی‌ای‌اِی و حوزه خلیج‌فارس برای درمان به مشهد از شرکت‌های تسهیلگر تحت‌نظر میراث فرهنگی در این خصوص سخن می‌گوید. او عنوان می‌کند: آژانس‌هایی که گواهینامه گردشگری سلامت دارند، می‌توانند در راهبری بیماران نقش‌آفرین باشند. به‌طوری‌که از ابتدای درمان تا انتهای آن و حتی پیگیری‌های پس از درمان با بیمار همراهی می‌کنند.
غفران همچنین اضافه می‌کند: وزارت بهداشت برای مراکز درمانی مجوزی تدوین کرده تا واحد بیماران بین‌الملل ایجاد کنند و در حال حاضر مراکز جراحی محدود و بیمارستان‌ها این مجوز را دارند و در آینده نزدیک هم کلینیک‌های زیبایی دارای این مجوز می‌شوند. او می‌افزاید: متاسفانه مراکز درمانی فاقد این مجوز هم در مشهد فعال هستند و افرادی خارج از نظارت آژانس‌های مربوطه صرفا با تسلط بر یکی از زبان‌های روسی یا عربی و… در این عرصه وارد حوزه راهبری گردشگران درمان می‌شوند. لذا چون این افراد آموزش ندیده‌اند اگر بیمار را به مرکز درمانی بدون مجوز ببرند ممکن است گردشگر با مشکل غیر قابل جبران مواجه شود. او همچنین می‌گوید: ارایه خدمات زیبایی و درمانی پوست و چهره در آرایشگاه‌ها تخلف محسوب می‌شود. اما گردشگر درمان با دریافت پکیج از افراد آموزش ندیده فکر می‌کنند مسیر درستی برای درمان طی می‌کنند. ناصر غفران یادآور می‌شود که شرکت‌های گردشگری، گردشگران را از طریق افراد آموزش دیده راهبری می‌کنند و حذف آنها زمینه را برای سوءاستفاده از بیماران مهیا می‌کند. متاسفانه درصد خطاهای اصلی درمانی توسط راهبران آموزش ندیده بالاست و بیمار هم بدون اینکه بداند از مسیر نادرستی رفته، نمی‌داند از کجا باید پیگیری کند، چون پیگیری توسط آژانس انجام می‌شود لذا راهبری خارج از این روند آژانس‌ها را مکلف به پیگیری نمی‌کند.
او بیان می‌دارد: حتی ممکن است بیماری توسط راهبر غیرمجاز به یک مرکز درمانی مجوز‌دار هم ارجاع شده باشد اما چون تحت نظر شرکت گردشگری سلامت نبوده متحمل هزینه‌های گزاف درمانی شود.
مسیر درمان مشخص لزوم ساماندهی گردشگران درمان
ناصر غفران برای جلوگیری از مشکلات اینچنینی تصریح می‌کند: آنچه توسط ما پیشنهاد شده و چندین سال است پیگیرش هستیم این است که برای جلوگیری از تکرار خطاهای مسیر درمان گردشگران، مراکز درمانی فقط بیمارانی را پذیرش کنند که از شرکت‌های گردشگری سلامت ارجاع شده باشند. قانونگذار هم خودش را مکلف به حمایت کند تا مشکلات گردشگران قابل آنالیز باشد.
او بیان می‌دارد: این پیشنهاد را در جلسات مختلفی در وزارت گردشگری و میراث فرهنگی، وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی، وزارت خارجه و شورای راهبری گردشگری سلامت در تهران گفته و در دستور گفت‌وگوی اتاق بازرگانی نیز گنجانده‌ایم.
به گفته او باتوجه به اینکه آورده ارزی این گردشگران چندین برابر گردشگران عادی است، باید برای تسهیل روند درمان‌شان برنامه‌ریزی‌های جامعی انجام شود. چنان‌که کشورهای دیگر همچون ترکیه، امارات، هندوستان و اردن تلاش می‌کنند برای جذب گردشگران سلامت سایر کشورها هم تلاش دارند خروج ارز را از کشورشان کمرنگ کنند. حتی کشورهایی دیگر همچون عمان برای اینکه گردشگران سلامت خود را در کشورش نگه دارد متخصصان ما را جذب می‌کند.او در پایان تاکید می‌کند: اگر برنامه درستی داشته باشیم در جذب گردشگران درمان تازه به جایگاه کشورهایی می‌رسیم که ۲۰ سال پیش در این راه سرمایه‌گذاری کردند.
منبع: اعتماد- هنگامه طاهری