طاهره عبدالهی
بحران‌ها، خواه جنگ باشند یا بلایای طبیعی، بیماری‌های همه‌گیر یا تحولات ناگهانی اجتماعی، شرایطی پیچیده و دشوار پدید می‌آورند که زندگی افراد و جوامع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در چنین شرایطی، نقش ما، به عنوان افراد عادی جامعه، با وجود عدم دسترسی به قدرت تصمیم‌گیری کلان، بسیار تعیین‌کننده و تأثیرگذار است.
بر اساس تجارب جهانی در مدیریت بحران و آموزه‌های روان‌شناسی، وظایف فردی ما در این روزهای حساس را می‌توان در چند محور اساسی دسته‌بندی کرد:
۱. حفظ آرامش ذهنی و سلامت روان
بحران‌ها معمولاً با ترس، اضطراب و سردرگمی همراه‌اند. مطالعات نشان می‌دهد که حفظ آرامش و ذهنی شفاف، توان تصمیم‌گیری درست و کاهش اثرات منفی روانی را افزایش می‌دهد. کنترل هیجانات و دوری از انتشار شایعات، نه تنها به سلامت خود ما بلکه به پایداری روانی جامعه کمک می‌کند.
۲. اطلاع‌رسانی دقیق و مسئولانه
در عصر اطلاعات، مسئولیت هر فرد در انتشار اخبار صحیح اهمیت زیادی دارد. انتشار نادرست اخبار و شایعات، نه تنها بحران را تشدید می‌کند بلکه به بی‌اعتمادی اجتماعی دامن می‌زند. به همین دلیل، تفکیک منابع موثق از غیرموثق و پرهیز از بازنشر بی‌اطلاعاتی، اقدامی کلیدی است.
۳. ایجاد و حفظ فضای امن در جمع خانواده و جامعه نزدیک
حمایت عاطفی، گفتگوی منطقی و آرامش‌بخش، و پرهیز از ایجاد ترس و نگرانی، نقش مهمی در سلامت روان جمعی ایفا می‌کند. تجربه‌های جهانی نشان داده است که جوامعی که در بحران، پیوندهای انسانی و همدلی را حفظ می‌کنند، سریع‌تر به تعادل بازمی‌گردند.
۴. کاهش مصرف منابع و مدیریت بهینه انرژی
بحران‌ها فشار زیادی بر زیرساخت‌ها وارد می‌کنند. کاهش مصرف انرژی به صورت ساده مثل خاموش کردن چراغ‌های غیرضروری، استفاده بهینه از وسایل برقی، و مدیریت درست منابع آب و مواد غذایی، به پایداری و دوام زیرساخت‌ها کمک می‌کند. این نکته در بحران‌های انرژی و کمبود منابع بسیار حیاتی است.
۵. مشارکت فعال در حمایت از افراد آسیب‌پذیر
کمک‌های کوچک اما مستمر به سالمندان، کودکان، بیماران و افراد نیازمند، می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. تجربیات جهانی نشان می‌دهد که خودیارها و گروه‌های محلی، ستون‌های اصلی در پاسخ‌دهی به بحران‌ها هستند.
۶. آماده‌سازی فردی و خانوادگی برای شرایط اضطراری
آموزش کمک‌های اولیه، حفظ مدارک و آماده کردن لوازم ضروری، به افزایش تاب‌آوری و کاهش آسیب‌پذیری کمک می‌کند.
۷. حفظ امید و روحیه مثبت
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که امید و معنا در زندگی، بزرگ‌ترین منبع تاب‌آوری در بحران‌ها هستند. فعالیت‌های روزمره‌ای مانند ورزش، مطالعه و هنر، به تقویت روحیه فرد و خانواده کمک می‌کند.
در نهایت، با وجود آنکه همه ما در سطح کلان تصمیم‌گیر نیستیم، اما هر کدام می‌توانیم با ایفای نقش‌هایی که به توان و موقعیت‌مان می‌خورد، زنجیره‌ای محکم و تاب‌آور برای جامعه بسازیم. نقش ما در بحران، حفظ آرامش، مسئولیت‌پذیری در انتشار اطلاعات، حمایت از اطرافیان، مدیریت منابع و ایجاد امید است.
همین گام‌های کوچک، در کنار هم، بنیاد استواری برای عبور از بحران خواهد بود.
