هدفمندی یارانه ها

خلیج فارس: یارانه ۲۰ هزار خانواده فقیر دهک اول تا سوم درآمدی قطع شد. این خانوارها می‌گویند که بعد از مراجعه به استانداری، فرمانداری، اداره کار و ستاد هدفمندی یارانه‌ها در محل سکونت خود با پاسخ‌های متفاوتی مواجه شده‌اند؛ پاسخ‌هایی از قبیل «اشتباه شده تا داشتن خانواده نامتعارف و پرجمعیت!». سازمان هدفمندی یارانه‌ها بدون توضیح کافی، ماجرا را تأیید کرده و از بررسی این مسئله خبر می‌دهد. پیش از این در آبان گذشته هم پرداخت یارانه شمار زیادی از شهروندان ایرانی با تأخیر مواجه شد و سازمان هدفمندی یارانه‌ها در توضیحی مبهم، علت را ناهماهنگی بین دستگاه‌ها دانست.

خانواده نامتعارف دارید!

حسین نام بنّایی در گرگان است. قبلا کشاورز بوده و روی مزارع اجاره‌ای کار می‌کرده اما گرانی کود، سم و بذر و البته اجاره مزارع سبب شد که دست از کشاورزی بکشد و کارگر ساختمان شود.

او هشت فرزند دارد؛ پنج بچه از همسر اول و سه بچه دیگر از همسر دوم. همسر اول حسین به دلیل سرطان درگذشته است و او با همسر دوم و بچه‌هایش در یک خانه اجاره‌ای ۶۵ متری زندگی می‌کند. صاحبخانه اجاره ماهانه خانه او را به چهار میلیون تومان رساند اما حسین می‌گوید «به او التماس کردم که در این گرانی و نداری به خانواده‌ام رحم کند و راضی شد ماهی سه میلیون و ۵۰۰ هزار تومان اجاره بگیرد». بزرگ‌ترین بچه او نوجوانی ۱۷ساله است که پادوی مغازه میوه‌فروشی است و ماهانه سه میلیون تومان حقوق می‌گیرد و خودش می‌گوید در زمستان کار بنّایی سخت پیدا می‌شود و پولی ندارد که ماشینی بخرد و مسافرکشی کند.

می‌گوید حاضر است در خانه دیگران کارگری کند اما وضع زندگی مردم شهرستان آن‌قدرها خوب نیست که کار برای کارگران خدماتی زیاد باشد. این خلاصه‌ای از روایت زندگی یکی از خانواده‌هایی است که در دهک یک تا سوم درآمدی تقسیم‌بندی شده و بعد از حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی واردات کالاهای اساسی و دارو دولت به ازای هر نفر از آنها، ماهانه ۴۰۰ هزار تومان یارانه پرداخت می‌کند. یارانه خانواده حسین مجموعا چهار میلیون تومان در ماه بود که حالا از این ماه پرداخت آن قطع شده است.

حسین می‌گوید هفته پیش در اعتراض به قطع یارانه، به فرمانداری گرگان رفته است اما به او گفته‌اند «خانواده نامتعارف» دارد و مبلغ یارانه ماهانه آنها رقم زیادی است! او معنی خانواده نامتعارف را نمی‌داند اما می‌گوید که چهار میلیون تومان فقط خرج کرایه خانه آنهاست‌. بگذریم که هر سال باید مبلغی برای رهن خانه پس‌انداز کند و نمی‌تواند.

تلفن‌ها اشغال است یا جواب نمی‌دهند

وضعیت مالی جان‌محمد از حسین هم بدتر است. او در جنوب کرمان زندگی می‌کند و حتی گوشی موبایل ندارد.

با خط تلفن همراه گل‌بیک، پسردایی‌اش صحبت می‌کند. عشایر هستند و می‌گوید از تمام دار و ندار جهان تنها یک سیاه‌چادر دارد و چند مرغ و خروس و جوجه. می‌گوید زندگی عشایری سخت و طاقت‌فرساست اما به جز ادامه این شیوه زندگی چاره‌ای ندارد؛ نه پولی برای پس‌انداز و اجاره‌خانه دارد نه کاری جز چوپانی و کشاورزی بلد است.

یارانه آنها هم قطع شده است و این ماه به مضیقه افتاده‌اند؛ به ویژه اینکه دختر کوچک معلولی دارد که تقریبا تمام یارانه خرج داروی او می‌شد.

گل‌بیک برای پیگیری یارانه آنها به چند اداره زنگ زده است؛ از استانداری کرمان به او گفته‌اند به فرمانداری زنگ بزند. از فرمانداری او را به اداره کار پاس داده‌اند و تلفن اداره کار یا اشغال است یا جواب نمی‌دهد.

احتمالا اشتباه شده است

پیرمحمد نام پدر خانواده‌ای در جازموریان است و دختر بزرگ خانواده به نمایندگی از او با «شرق» صحبت می‌کند.

او توضیح می‌دهد که مستأجر هستند و پدر چند سالی است که زمین‌گیر است و کار نمی‌کند. زینب دختر پیرمحمد توضیح می‌دهد که هیچ دارایی‌ای به نام خانواده آنها نیست؛ حتی یک موتورسیکلت.

کارت بانکی آنها خالی است و خانواده ۹نفره او حتی برای خرید نان گرفتار شده‌اند. زینب می‌گوید پدرش دو زن گرفته است و آنها با خانواده دیگر پیرمحمد کاری ندارند و قهر هستند.

مادر زینب چند سالی دست‌فروشی کرده است و این ماه که کارت بانکی پدر را گرفته‌اند تا یارانه خود را برداشت کنند متوجه خالی‌بودن کارت شده‌اند. بانک به زینب توضیح داده که این ماه یارانه آنها واریز نشده است و فرمانداری به او گفته است که «احتمالا اشتباهی شده و ان‌شاءالله مشکل ماه آینده حل می‌شود».

با این حال زینب می‌گوید که با این گرانی چگونه تا ماه آینده صبر کنند؟!

شاید تراکنش مشکوک داشته‌اند

یارانه خانواده بهزاد از قم هم قطع شده است. می‌گوید وضع مالی خوبی ندارد و به مضیقه افتاده است.

بهزاد برای پیگیری قطع یارانه خود به اداره کار قم مراجعه کرده و می‌گوید توانسته است با «خانمی به نام گیرانی… اگر اشتباه نکنم!» حرف بزند. به او گفته‌اند اشتباه شده است.

اداره کار، تعاون و رفاه اجتماعی قم در پاسخ به پیگیری «شرق» از این ماجرا توضیح می‌دهد که احتمال خطا در این زمینه وجود دارد؛ به عنوان مثال مواردی وجود دارد که خانواده‌ای کارت بانکی خود را دست فرد دیگری داده و تراکنش‌های بانکی آن کارت بالا رفته است یا افرادی از صندوق‌های قرض‌الحسنه خانوادگی وام گرفته‌اند و واریزی به حساب آنها افزایش داشته، در نتیجه یارانه آنها قطع شده است.

این مرجع پاسخ‌گویی همچنین توضیح می‌دهد که «طلبه‌هایی بوده‌اند که خمس و ذکات را به نمایندگی از جایی جمع‌آوری کرده‌اند یا خادم مسجد که واریزی هیئت امنا و کمک‌های مردمی و… به کارت او پرداخت شده است یا… مواردی هستند که باعث خطا در تشخیص درآمد و دارایی افراد شده و در نتیجه یارانه آنها قطع شده است. راهکاری که اداره کار، تعاون و رفاه اجتماعی قم پیشنهاد می‌کند این است که افراد به ادارات کار یا ستاد هدفمندی یارانه‌ها در استان خود مراجعه کنند و شبهات بانک اطلاعاتی یارانه‌بگیران درباره واریزی‌های مشکوک یا دارایی‌ها و اموال خود را رفع کنند تا بتوانند دوباره در فهرست یارانه‌بگیران قرار بگیرند.

پرجمعیت هستید!

با این حال برخی یارانه‌بگیران توضیح می‌دهند که هیچ واریزی مشکوکی نداشته‌اند و برخی گلایه دارند که دولت بارها اعلام کرده که از خانواده‌های پراولاد حمایت می‌کند اما نه تنها حمایتی از این خانواده‌ها نشده که یارانه دریافتی برخی از آنها هم قطع شده است. محمد از قم می‌گوید که در فرمانداری به او توضیح داده‌اند که یارانه بعضی خانواده‌های پرجمعیت قطع شده است و البته تأکید می‌کند «هرجا رفتیم گفتند دولت بودجه ندارد. دولت پول ندارد. باشد پول ندارد اما چرا یارانه فقرا را به جای ثروتمندان قطع کرده است؟». زنی که خود را نارویی معرفی می‌کند هم از قطع یارانه خانواده خود شکایت دارد و می‌گوید «دولت تمام زندگی ما را بررسی کند؛ فرشمان زمین است و سقفمان آسمان. چرا باید یارانه ما قطع شود؟». او توضیح می‌دهد که «دو بُرج است یارانه‌مان قطع شده است و ماهانه شش میلیون تومان اجاره‌خانه می‌دهیم. خدا را خوش می‌آید آن همه پول به تاجر چای می‌دهند و یارانه ما بدبخت‌ها و بیچاره‌ها را قطع می‌کنند؟».

او تأکید می‌کند که نه کارت بانکی آنها دست کسی بوده است و نه هیچ تراکنش مشکوکی داشته‌اند. با این حال هرچه به فرمانداری، استانداری و ستاد هدفمندی یارانه‌ها مراجعه کرده‌اند، آنها را «سر دوانده‌اند».

قطع یارانه ۲۰ هزار خانوار

پیگیری «شرق» از سازمان هدفمندی یارانه‌ها و ارائه کدملی شماری از این افراد تنها به این نتیجه ختم می‌شود که «یارانه ۲۰ هزار خانوار از دهک اول تا سوم درآمدی قطع شده و علت آن فعلا مشخص نیست و ماجرا در دست بررسی است». چندی پیش علیرضا عسگریان، معاون امور رفاهی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در یک برنامه تلویزیونی گفته بود که ماهانه ۲۷ هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به مردم پرداخت می‌شود.

او توضیح داده بود که «بعد از حذف ارز ترجیحی در سال ۱۴۰۱ میزان یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به ۴۰۰ هزار تومان در سه دهک پایین و ۳۰۰ هزار تومان در شش دهک بالا رسید و تعداد یارانه‌بگیران معادل ۷۹ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از ۸۵ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر است که معادل ۹۵ درصد جامعه می‌شود».

عسگری در ادامه گفته که «قانون به ما می‌گوید دهک‌های هشت، نه و دهم درآمدی که در واقع ثروتمندان هستند، باید از دریافت یارانه حذف شوند اما در عمل فقط دهک ۱۰ را حذف کردیم. در سال ۱۴۰۱ دهک دهم که حدود ۸.۵ میلیون نفر بودند حذف شدند، اما بعد از اعتراض فقط ۵.۵ میلیون نفر از دهک پردرآمد دهم حذف شدند». دولت‌های مختلف بارها با اشاره به کسری بودجه خود، از بار سنگین یارانه‌های نقدی گفته‌اند اما مردم با اشاره به تورم دورقمی و شکاف عمیق بین دستمزد و هزینه‌های خود معتقد هستند که باید یارانه دریافت کنند. به جز این، افرادی که در دهک‌های بالای درآمدی دسته‌بندی شده‌اند اعتقاد دارند که دولت بسیاری از افراد با دارایی و درآمد معمولی را جزء خانوارهای ثروتمند دسته‌بندی کرده است. این در حالی است که ارزش دارایی آنها تورمی است و واقعی به شمار نمی‌آید. قطع یارانه شماری از خانواده‌های فقیر در شرایطی است که پیش از این در آبان سال جاری هم یارانه تعداد زیادی از افراد پرداخت نشد و سازمان هدفمندی یارانه‌ها این مسئله را به ناهماهنگی بین دستگاهی نسبت داده و وعده داد که مشکل را حل می‌کند.