هوشنگ حیدری

در فصل دوم با نام «ماهیت هژمونی گرایی ایالات متحده » به استراتژی کلی ایالات متحده در قالب هژمونی گرایی در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی ، نظامی و ایدئولوژیک در عرصه نظام بین الملل در دوران جنگ سرد و پس از جنگ سرد تا سال 2000 می‎پردازد.

فصل سوم که طولانی ترین فصل کتاب است با نام «یازده سپتامبر و عصر جدید در سیاست خاورمیانه‎ای ایالات متحده امریکا » به بررسی ماهیت تهدیدات جدید علیه امنیت ملی امریکا، تحول مفهوم امنیت و مفروضات جدید در نظام بین الملل پس از حادثه یازده سپتامبر و تغییر استراتژی‏های خاورمیانه‎ای ایالات متحده از دوران بوش پسر تا بایدن که همگی بر حضور گسترده نظامی در این منطقه استوار بوده پرداخته و تفاوت و تشابهات آنها را بیان می کند. دال مرکزی همه این استراتژی‎ها بعد از یازده سپتامبر تا سال 2022 حفظ هژمونی امریکا در منطقه خاورمیانه که از پایه های مهم هژمونی این کشور در نظام بین الملل بوده، استوار بوده است.

فصل چهارم کتاب « چین و خاورمیانه » نام دارد. نویسنده در این فصل ابتدا  به تحول در سیاست خارجی چین در اواخر دهه 70 ( اصلاحات دنگ شیاپینگ ) می پردازد که این جهان بینی جدید چینی چطور نگاه چین را به  جهان و به خاورمیانه تغییر داد و این کشور با دور نگه داشتن خود از منازعات سیاسی از جمله در خاورمیانه سعی کرد با یک استراتژی خزنده اقتصادی وارد منطقه شود و منافع اقتصادی خود را حفظ و گسترش دهد که تا سال 2000 این گونه بود. ولی از آغاز قرن جاری تا سال 2022 زمان پایان نگارش این کتاب ما شاهد یک استراتژی منسجم، مدون و دوراندیشانه از سوی چین هستیم که سعی کرده است انواع مشارکت را با کشورهای خاورمیانه به ترتیب اهمیت در قالب مشارکت استراتژیک جامع، مشارکت استراتژیک، مشارکت همکاری جامع، مشارکت نوآورانه جامع، به ویژه با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تعریف کند.

 نکته عطف مهم این استراتژی، انتخاب شی جی پینگ به عنوان رهبر چین و طرح  او با نام  «یک کمربند و یک جاده » بود که بعد از سه دهه و نیم،  چین از لاک دفاعی در مقابل ایالات متحده خارج شد و سعی کرد با توان عظیم مالی و اقتصادی خود هژمونی ایالات متحده را در جهان از جمله منطقه خاورمیانه به چالش بکشد و برای این کار از از اقدامات متعدد سیاسی، اقتصادی، مالی و از جمله اقدامات  فرهنگی به منظور گسترش قدرت نرم خود بهره جوید. یکی از این اقدامات فرهنگی، تاسیس دهها مرکز فرهنگی کنفوسیوس در سرتاسر کشورهای خاورمیانه برای گسترش قدرت نرم چین به منظور به چالش کشیدن هژمونی ایالات متحده بوده است که سعی کرده اهداف سیاسی و اقتصادی توسعه طلبانه چین را به زیان ایالات متحده و تحت پوشش چنین مراکز فرهنگی دنبال کند.

با نگاه به نتیجه گیری کتاب و تحلیل آن از رقابت چین ( قدرت چالشگر هژمون )و  امریکا (قدرت هژمون) در منطقه خاورمیانه می‎توان گفت برخلاف برخی پیش بینی ها که شواهدی دال برخروج ایالات متحده از منطقه خاورمیانه به منظور تمرکز این کشور بر خطر راهبردی چین در شرق آسیا ارائه می کنند، این کتاب بر این نظر نیست و معتقد است که ایالات متحده به منظور مقابله با چین به حضور بیش از پیش خود در این منطقه و تسلط بر منابع انرژی آن ادامه می‎دهد و چین نیز به منظور مقابله با هژمونی ایالات متحده و تامین انرژی و سهم خود از بازار منطقه، به نفوذ روزافزون خود در این منطقه می افزاید، و این موضوع، رقابت  چین و امریکا را در منطقه تشدید و کشورهای منطقه را متاثر می کند. یکی از این کشورها ایران است که این رقابت بر راهبرد امنیتی آن در خلیج فارس ، تنگه هرمز و دریای عمان بسیار تاثیر گذار است.