قصه «آک کویو» و بوشهر!

حامد پاک طینت

تعجب نکنید از اینکه شاید شما هم تاکنون نام «آک کویو» را نشنیده اید.

«آک کویو» نام نیروگاه هسته ای در ساحل مدیترانه در استان مرسین ترکیه است که قرار است به زودی افتتاح شود. اولین پروژه مهم هسته ای ترکیه که بی سر و صدا و بدون جنجال خبری و سیاسی با ابعاد پنج برابر نیروگاه هسته ای بوشهر (شامل ۴ رآکتور به ظرفیت ۴۸۰۰ مگاوات) از اواخر امسال تولید برق را در ترکیه کلید می زند. ضمن اینکه قرار است در بازه دو ساله، ۱۰% و در سپس ۲۰% از برق ترکیه را تامین کند.

با این پروژه، ترکیه از از واردات سالانه ۷ میلیارد مترمکعب گاز معادل ۲.۵ میلیارد دلار بی نیاز می شود اما هیچ یک از اینها مقصود نوشتن این متن نیست!

آنچه تمرکز این متن است، بررسی بینش اردوغان و نحوه سیاستگذاری کشور ترکیه برای انجام پروژه هسته ای است.

ترکیه برای انجام این کار حتی یک دلار هم از جیب مبارک پرداخت نکرده است. اتفاقا، مجری این پروژه همان شرکت روس اتم، مجری پروژه نیروگاه اتمی بوشهر است.

قرارداد ترکیه و روس اتم بر اساس BOO طراحی و توافق شده، به این معنی که ترکیه بدون سرمایه گذاری در ساخت و احداث نیروگاه صرفا متعهد به خرید برق با نرخ توافقی به مدت ۱۵ سال است. بنابراین تمام سرمایه گذاری بر دوش شرکت روس اتم است.

طبیعی است که این شرکت برای سودآوری و بهره وری بیشتر، هرآنچه از دستش بر می آید از استقرار آخرین تکنولوژی و به صرفه بودن تجهیزات تا مسلط ترین پرسنل و سریع ترین زمان ممکن برای اتمام پروژه تا بهره ورترین حالت ممکن در تولید برق و حتی تا تضمین امنیت و بی حاشیه شدن موضوع در ترکیه بکار گیرد.

توجه کنید که ترکیه با این روش، فقط در یک فقره موفق به جذب سرمایه گذاری خارجی ۲۰ میلیارد دلاری شده، جهت اطلاع کل سرمایه گذاری خارجی در ایران در سال گذشته به 2 میلیارد دلار هم نرسیده است.

تصور کنید امروز ۱۴ اردیبهشت سال ۱۳۷۴ است (یعنی ۳۰ سال پیش) و ما در حال سیاستگذاری پروژه هسته ای در کشور هستیم و مشاورین هوشمند ما چنین مدلی را به تصمیم گیران مملکت پیشنهاد داده اند، ببینیم دستاورد آن امروز در سال ۱۴۰۴ پس از ۳۰ سال چه بود:

ایران از پرداخت ۱۱ میلیارد دلار از بودجه کشور به شرکت روس اتم حتی بدون استفاده از وام، و میلیاردها دلار زیان حاصل از حواشی این پروژه قسر در رفته بود. یک پروژه ۳۰ ساله معلق توسط روسها در بوشهر، در بازه زمانی بسیار کوتاه تر و بی نقص تبدیل شده بود. ریسک تحریم به حداقل رسیده بود و یک ریال بابت هزینه نگهداری و تعمیرات نیروگاه پرداخت نکرده بودیم.

با مدل ترکیه درباره اولین نیروگاه اتمی اش، ما بدون فرض هیچ توسعه ای، ۴ برابر نیروگاه بوشهر در شبکه برق داشتیم و می توانستیم امروز حداقل ۱۰% از برق کشور (معادل ۶ کلان شهر ایران) را برق بدهیم….

قصه اما اینجا تمام نمی شود!

از بابت صرفه جویی گازی که برای تولید برق در نیروگاههای ما مصرف می شود، ابرچالشی تحت عنوان ناترازی گاز خصوصا در زمستان کشور نداشتیم. بله با این روش ما ۱۳ میلیارد مترمکعب در سال در مصرف گاز صرفه جویی می کردیم. این یعنی ۷۰% موضوع ناترازی گاز حل شده بود.

می توانستیم با همان گاز به تولید ثروت در صنعت پتروشیمی یا صادرات آن با سالی بیش از ۱۳ میلیارد دلار برسیم.

می توانستیم این همه گلایه بی مورد مسئولین مبنی بر صرفه جویی برق و گاز را هر روز نشنویم.

می توانستیم بدون دغدغه در کارخانجات مان به تولید بپردازیم و از عوارض و تبعات احتمالی بر سلامت پیشگیری شود…

خلاصه اینکه قصه «آک کویو» و بوشهر، از قصه هایی اند که می تواند تلنگری درباره هزینه های تصمیم گیری های ما باشد.