عبدالرسول غلامی

ماهیت اصلی و اولیه تاسیس اتاق های بازرگانی حلّ و فصل مسائل و مشکلات فعالان اقتصادی و به عبارتی نمایندگی کسب و کارهای جامعه بود که نقشی سنتی و آن را به عنوان اتاق های دولتی محور یا همان اتاق های نسل اول با مسئولیتی در سطح رایزنی با دولت و نظام حاکم، با انگیزه تعدیل و یا تغییر قوانین، مقررات و رویه های موضوعه اقتصادی با هدف تسهیل فعالیت فعالان اقتصادی می شناسیم.

اما ارائه خدمات مختلف به اعضاء و به تعبیری تمرکز بر اعضاء به عنوان اصلی ترین ثروت اتاق، مایه ی اصلی پدید آمدن و ظهور اتاق های بازرگانی نسل دوم (اتاق های عضو محور) شد که در این دوران شاهد ارائه خدماتی همچون: خدمات آموزشی، تسریع در صدور کارت عضویت و بازرگانی، صدور گواهی مبدأ و ایجاد شبکه های مرتبط می باشیم.
اما اهمیت و اثرگذاری جامعه مدنی بر همه ارکان بویژه رکن اقتصادی، بایستگی مسئولیت اجتماعی را به عنوان شاخصی اصیل در تولد اتاق های نسل سوم نشان می دهد.

به عبارتی اتاق های نسل سوم، اتاق هایی جامعه محور بود که علاوه بر انجام ماموریتهای قبلی خود موضوع مسئولیت اجتماعی و ارتباط میان کسب و کارها و جامعه مدنی را به عنوان یک اصل اساسی در انجام مأموریتش مد نظر قرار داد و اقتصاد را عامل کارا برای ارتقای زیر ساخت های اجتماعی تلقی نموده و به دغدغه های مختلفی همچون زنان، جوانان و توسعه عدالت اجتماعی در تمامی حوزه ها التفاتی ویژه داشت. که اتاق های کنونی کشورمان تلفیقی از اتاق های 3 گانه معروض، در همه بخش ها محسوب می شوند.

ارائه خدماتی مانند: صدور و تمدید کارت بازرگانی و عضویت، صدور گواهی مبدأ – ارائه مشاورهای تخصصی، اعزام و پذیرش هیات های تجاری، – مرکز داوری- پژوهش و تحقیقات اقتصادی- تحلیل های آماری- تشکیل و توسعه تشکّل ها و توسعه خدمات در عرصه مسئولیت اجتماعی (مدرسه سازی- ساخت و تجهیز بیمارستان- مقابله با اتفاقات غیرمترقبه مانند کرونا و … از جمله تکالیفی است که اتاق های کنونی کشور به انجام آن ها سرگرم هستند. گرچه تا حصول تمامی اهداف مد نظر اتاق های نسل سوم کماکان فاصله ها داریم و ضرورت دارد به این مقوله پراهمیت بیشتر پرداخته تا زمینه ورود به نسل چهارم اتاق های بازرگانی فراهم گردد، اتاق های که با ازدیاد اعضاء و ایجاد شبکه های گسترده می کوشند در توسعه پایدار جهانی ایفای نقش نمایند، توسعه ای که بر سه رکن حاکمیت- اتاق بازرگانی و جامعه مدنی استوار است.

اتاق های نسل چهارم علاوه بر رفع نیازهای ذی نفعان و حضوری هدفمند و نتیجه بخش در انجام مسئولیت اجتماعی خود، توجه ویژه ای هم به شرکت های نوپا به ویژه شرکت های SME به عنوان رکن اصلی اقتصاد جهانی دارد.

لذا اگر بناست اتاق بازرگانی، بازیگری اثر گذار در تحقق رشد و توسعه اقتصادی کشور قلمداد گردد، باید به سازمانی کارامد تر از اکنون، تبدیل تا بتواند کارگزاری موفق برای بخش خصوصی اقتصادی جامعه باشد، بخشی که بدون آن حتی تصور پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور، کاری عبث و باطل است و بر همین مبناست که باید اذعان نمود، از ویژگی های یک سازمان کارامد، چابکی آن در به انجام رساندن ماموریت ها می باشد. چابکی یک سازمان، محصول طراحی دقیق و اصولی ساختارها، فرایندها و شرح مشاغل سازمانی می باشد. نگاه اصولی و علمی به سازمان باعث می شود که تحقق چشم انداز، اجرای ماموریت ها و رسیدن به اهداف سازمانی در کوتاهترین زمان ممکن، با استفاده از کمترین منابع و به بهترین کیفیت ممکن میسر گردد.

با در نظر گرفتن این موضوعات، بایستی اشاره نمود که اتاق های بازرگانی نیز به منظور پاسخگوی به نیاز های بخش خصوصی و ارتقای توانمندی های خود در واکنش به تحولات سریع بازارهای جهانی، فناوری های پیشرفته و ذهنیت نیروی انسانی کارامد، بایستی چابکی سازمان خود را اتقا بخشد.

چایکی اتاق های بازرگانی، تنها و تنها زمانی محقق می گردد که متناسب با ظرفیت های علمی و تجربی موجود در سازمان و مشاوران قوی، اقدام به باز طراحی مدل حکم رانی، برنامه راهبردی و همه ساختارها و فرایندها شود. از منظر دیگر، چابکی سازمانی اتاق های بازرگانی با توجه به پیاده سازی چندین مولفه در اتاق ها منوط خواهد بود که از جمله آنها به برخی از موارد ذیل اشاره نمود.

الف) تلاش برای تحقق سازمان یادگیرنده: لازمه ی پیاده سازی الگو یک سازمان یادگیرنده آن است که نظام مدیریت دانش در اتاق های بازرگانی اجرایی گردد. به این منظور ضروری است که ساختارها و فرآیندهای لازم برای ثبت دانش ضمنی در نیروهای اتاق های بازرگانی طراحی و پیاده سازی شده و اتکای روش های علمی تلاش شود تا این دانش ضمنی، به دانش صریح مبدل شود و از بروز تکرار تجربه های شکست خورده قبلی ممانعت به عمل آید. تنها در این صورت است که در راستای ارتقا چابکی فرآیندها، همه بخش های سازمان به طور مستمر مورد ارزیابی مجدد و بازبینی قرار گرفته و با ارئه مدل های جدید، نواقص قبلی ساختارها و فرآیندها مرتفع خواهد شد و ماموریت های سازمان در زمان کوتاهتر و کیفیت بالاتر اجرایی می گردد.

ب) تلاش برای تحقق سازمان کارآفرین: در جهان امروز، یک سازمان تنها در صورتی موفق خواهد شد که از ویژگی های کارآفرینانه برخوردار خواهد شد. یک سازمان کارآفرین، سازمانی است که به طور مستمر مسائل درونی و بیرونی را پایش و شناسایی کرده و با رویکرد خلق ارزش برای خود و همه ذی نفعان کلیدی، اقدام به ارائه راهکار و رفع مسائل می نماید. در مسیر رفع مسائل، بی تردید آنچه اهمیت دارد استفاده از رویکردهای نوآورانه و خلاقانه است به نحوی که بیشترین منافع متوجه سازمان و ذی نفعانش گردد.

ج) تلاش برای تحقق سازمان استراتزیک: بی تردید یک سازمان، موفق به برداشتن گام برای تحقق سازمان یادگیرنده و کارآفرین رات نخواهد داشت، مگر آنکه خود را به سازمانی استراتژیک مبدل نماید. همانطور که پیشتر اشاره شد، اتاق های بازرگانی نیز بایستی تمام فعالیت های خود را در راستای تحقق چشم انداز و اهدافی مشخص قرار دهند. برخورداری از یک برنامه استراتژیک یا فرهنگ استراتژیک یا رفتار استراتژیک، از ضروری ترین مولفه های شکل گیری یک سازمان استراتژیک خواهد بود.

تردیدی نیست که سه عنصر کلیدی بالا، تنها در صورتی محقق خواهد شد که یک فرهنگ سازمانی کارامد در اتاق های بازرگانی حاکم باشد، به نحوی که الگوی رفتاری همه کارکنان و ارکان اتاق های بازرگانی در چارچوبی استراتژیک شکل گرفته و بازتولید شود. با استفاده از مولفه های بالاست که اتاق های بازرگانی می توانند بهترین خدمات را به ذی نفعان خود ارائه نمایند. تلاش برای توسعه خدمت محور اتاق های بازگانی، یک ضرورت برای تحقق رشد و توسعه اقتصادی کشور و در واقع تنها زمانی بخش خصوصی و فعالان اقتصادی در نیل به اهداف خود محقق خواهد شد که اتاق های بازرگانی که نمایندگی ایشانم را بر عهده دارد، بتواند بهترین و با کیفیت ترین خدمات را به ایشان ارائه نماید.

خدمات اتاق های بازرگانی استانی نیز بایستی به همه ذی نفعان اصلی یعنی بخش خصوصی، دولت ، مردم و اتاق بازرگانی ایران ارائه شود و در این مسیر بهترین خدمات مشورتی، آموزشی، پژوهشی در حوزه کسب و کار و بنگاه داری به بخش خصوصی، در حوزه سیاست گذاری به دولت، در حوزه مسئولیت اجتماعی، فرهنگی و مقابله با فقر و نابرابری به احاد جامعه و مردم و در حوزه حکمرانی خوب به اتاق بازرگانی ایران ارائه گردد.

که در این مسیر و در طی دوره های نهم و دهم، اتاق بوشهر با عنایت به برنامه راهبردی خود، ارائه خدمات ذاتی، ماموریت های زیر را در دستور کار قرار داده که تا کنون به موفقیت های در خور هم دست یافته است، گرچه مالبه اتاق به عنوان نماینده بخش خصوصی اقتصادی فراتر از نتایج بدست آمده است:

•  ایفای نقش موثر در تحقق اهداف اتاق ایران در استان و هماهنگی با سایر اتاق های کشور
• ارائه مشورت و مشارکت در فرآیند تصمیم سازی ها و تصمیم گیری های اقتصادی ارکان حاکمیتی در استان و کشور
• کمک به ایجاد فضای مساعد کارآفرینی و رفع موانع کسب و کار
• بهبود مستمر ساختار، سازمان، تشکیلات و فرآیندهای اتاق
• تنظیم وظایف و روابط، مشارکت و تعامل موثر با اتاق ایران و سایر اتاق های کشور
• تثبیت اتاق بوشهر به عنوان ستاد «بخش خصوصی» در جایگاه مرجع صدای جامعه کسب و کار استان
• تبدیل اتاق بوشهر به نقشی عملیاتی به عنوان مشاور سه قوه و اتاقی مطالبه گر
• توسعه مسئولیت اجتماعی و تاثیرگذاری بر جامعه
• برخورداری از برنامه ای راهبردی با اهدافی مشخص و تعریف شده

و در پایان یادآوری می گردد که بدون تردید چابک سازی و توسعه خدمت محور اتاق های بازرگانی در پرتو خلق «اتاق یادگیرنده، کارآفرین و استراتژیک» ممکن و میسر خواهد بود و این یادداشت کوتاه، دعوتی است از همه همکاران محترم در اتاق های بازرگانی سراسر کشور به برداشتن گامی بلند در راستای تحقق رشد و توسعه اقتصادی ایران، تا بخش خصوصی کشور ایران نیز ماموریت خود را در این مقطع خاص تاریخی برای آبادانی کشور به انجام رسانده باشد.