احمد علی‌شرفی؛ اسطوره بی‌بدیل نوازندگی نی‌جفتی

الهام بهروزی

موسیقی فولکلور بوشهر یکی از سرمایه‌های خود را از دست داد؛ احمد علیشرفی، نوازنده پیشکسوت و برجسته جنوب کشور که در طول حیات هنری خود نقش شگرفی در بازشناسی ساز‌های بومی نی‌جفتی و نی‌انبان و بازنده‌سازی قطعات اصیل موسیقی جنوبی داشت، شنبه، 30 مهر در سن 80 سالگی بر اثر سکته قلبی به دیار ابدی شتافت. مرگ این موسیقیدان صاحب سبک اندوه جامعه هنری استان بوشهر را برانگیخت. او موسیقدانی بود که با خلاقیت، تخصص، تجربه و مهارت به نی‌جفتی اعتبار بخشیده بود. از این‌رو، از مشاهیر موسیقی نواحی کشور و بزرگان نوازندگی این ساز به‌شمار می‌رفت.

احمد علیشرفی در کنگان متولد شد و به‌عنوان یک چهره فاخر موسیقی نواحی در عرصه ملی و بین‌المللی بارها و بارها درخشید. او با نوازندگی نی‌جفتی رد مانایی از خود به یادگار گذاشت؛ چراکه در اعتلای هنر این سرزمین بسیار موثر بود. موسیقیدانان بوشهر، او را یک میراث زنده می‌دانند که با هنرش در یادها همیشه ماندگار خواهد ماند. علیشرفی اسطوره بی‌بدیل نوازندگی نی‌جفتی بود که نقش مهمی در غنا و منحصربه‌فرد بودن موسیقی فولکلور جنوب کشور ایفا می‌کرد.

علیشرفی در نواختن قطعات بومی منطقه جنوب نظیر حاجیونی، خیامی و… چنان استاد بود که به‌عنوان «رامشگر نینوای جنوب ایران» شناخته می‌شد. این نوازنده برجسته نی‌جفتی که در نواختن نی‌انبان هم دستی داشت، هنرمندی مردمی و فروتن بود. او بحق یکی از ستون‌های استوار موسیقی فولکلور استان بوشهر به‌شمار می‌رفت.

سرپرست گروه موسیقی «لیان» با ابراز تاسف از درگذشت این هنرمند خلاق به بامداد جنوب گفت: دوگانه زنده‌یاد استاد عبدی صیادزاده و استاد احمد علیشرفی در معرفی نی‌انبان و حفظ نغمات این ساز در تاریخ موسیقی بوشهر قابل تقدیر است. البته در این میان، حضور استاد احمد علیشرفی در عرصه‌های ملی و بین‎المللی پررنگ‌تر است؛ از جشن‌های دو هزار و پانصد ساله گرفته تا جشنوارهای فجر. همچنین آلبوم‌های موسیقی و قطعات ضبط شده احمد علیشرفی به‌دلیل موقعیت برتر بسیار بیشتر است.

محسن شریفیان در پایان درگذشت احمد علیشرفی را ضایعه‎ای جبران‌ناپذیر برای موسیقی نواحی ایران به ویژه موسیقی منطقه بوشهر توصیف کرد.

آکا صفوی نیز درگذشت این هنرمند برجسته را تسلیت گفت و در گفت‌وگو با بامداد جنوب در خصوص جایگاه احمد علیشرفی در موسیقی بوشهر بیان کرد: جایگاه این هنرمند در موسیقی این منطقه از دو منظر دارای اهمیت است؛ نخست اینکه احمد علیشرفی نوازنده نی‌جفتی بود. او در این زمینه دارای مشخصه‌های خاص و رنگ ساز مختص به خود بود و از این‌رو می‌توان گفت که او در نوازندگی نی‌جفتی صاحب سبک بود.

به گفته این نویسنده و پژوهشگر حوزه موسیقی، منظر دوم هم این است که احمد علیشرفی، محمد ثوابت، غلامی و رجب صفری‌پور (بدریمون) جزء نخستین نوازندگان نی‌جفتی بودند که این ساز را در موسیقی بومی بوشهر باب کردند. البته شرفی در نی‌انبان‌نوازی به نسبت نواختن نی‌جفتی سابقه کمتری داشت چون عمده نوازندگی او در نوازندگی نی‌جفتی بود، از همین رو، سبک خاص خود را در نوازندگی این ساز داشت.

مسوول انجمن موسیقی استان بوشهر، احمد علیشرفی را یکی از مفاخر و بزرگان موسیقی نواحی ایران دانست و به بامداد جنوب گفت: او از هنرمندان نامی و راویان راستین موسیقی فولکلور بوشهری بود که با ساز خود سخن‌سرای سالیان سپری‌شده تاریخ موسیقی بود.

حماسه حق‌پرست در ادامه با بیان اینکه سرپنجه‌های ناب این استاد مسلم که از دل دیروز به امروز و اکنون رسیده‌اند، خاموشی و فراموشی را هرگز تاب نمی‌آورد، افزود: ساز سخن شرفی همیشه گویا و ماندگار خواهد بود. بی‌تردید نقش و نگاره‌های ساز این استاد عالیقدر فقید، همچون سایر بزرگان و فرهیختگان موسیقی نواحی ایران که در روایت و راه موسیقی بوشهر برهمگان روشن‌تر از آفتاب است، جاودانه خواهد ماند.

سرپرست گروه موسیقی «دیار» نیز در خصوص درگذشت احمد علیشرفی گفت: این نوازنده و استاد نی‌جفتی همان‌گونه که در روایت یک داستان یا موضوع، بسیار شیرین‌سخن بود و داستان‌های او شروع، اوج و پایان زیبایی داشت، در نوازندگی نی‌جفتی هم همین‌گونه بود؛ یعنی او در نوازندگی نی‌جفتی کاملا مسلط به ابعاد و ریتم‌های قطعات بومی جنوب کشور بود.

آرش نادی با اشاره به اینکه شروع سازنوازی او در مقام‌های فولکلور بوشهر همیشه درست و بجا بود، تصریح کرد: او همچنین ادامه نواختن قطعه را با تسلط و مهارت به خوبی پیش می‌برد و به پایان می‌رساند که این توانمندی او نشات گرفته از شعور و هنر ذاتی او یا متاثر از ارتباط با افراد پیرامونش بوده است.

وی با بیان اینکه احمد علیشرفی قله نوازندگی نی‌جفتی بوشهر بود، افزود: همه نوازنده‌های کنونی به‌نوعی از سبک نوازندگی او تاثیر گرفته‌اند. شرفی بسیار بکر و حرفه‎‌ای نی‌جفتی را می‌‎نواخت. او کسی است که نقش موثری در انتقال میراث موسیقایی بوشهر از قبل از انقلاب به بعد از انقلاب داشت. شرفی متولد کنگان و سبک نوازندگی او در نی‌انبان متاثر از نوازندگی خماس‌های آن بود.

نادی یادآور شد: احمد علیشرفی در دوره حیاتش در گفت‌وگویی که با او داشتم، اشاره کرد که در نی‌انبان‌نوازی از نوازنده‌ای به نام «احمد خماس» بیشترین تاثیر را گرفته بود و از همین رو بر همان سبک در نواختن این ساز پیش رفت. این هنرمند زمانی که 12 سال داشته به بوشهر می‌آید و کارش را در موسیقی جنوب با نواختن ضرب شروع می‌کند اما در ادامه به سمت نوازندگی نی‌جفتی روی ‌آورده و به یکی از استادان بی‌بدیل و تکرارنشدنی نوازندگی این ساز تبدیل می‌شود.

سرپرست گروه موسیقی «لیمر» هم درگذشت احمد علیشرفی را به خانواده این هنرمند و جامعه موسیقی استان تسلیت گفت و در گفت‌وگو با بامداد جنوب به سابقه همکاری خود با این هنرمند فقید اشاره و تصریح کرد:  سابقه همکاری من با استاد احمد علیشرفی به اواخر دهه شصت بر می‌گردد. او گوهری بی‎بدیل در عرصه موسیقی بوشهر بود. صدای سازش فرق می‎کرد. یادم می‎آید که یک وقفه‎ای در همکاری با او پیش آمد و از نوازندگان دیگر نی‌‎انبان در گروهم استفاده کرده بودم. وقتی دوباره بعد از مدت‎ها با او قرار تمرین گذاشتم، همین که صدای سازش بلند شد، حس عجیبی وجودم را فرا گرفت. شنیدن سازش از نزدیک با آنچه که از طریق ویدئو یا ضبط شنیده می‌شود، زمین تا آسمان متفاوت بود. با نوازندگی ماهرانه خود چنان تاثیری بر من گذاشت که گویی اولین بار بود که نی‌انبان می‌شنیدم.

محمدرضا بلادی در ادامه با بیان ایینکه بارها فرصت دست داد که در قالب گروه لیمر صدای سازش را به گوش علاقه‌مندان برسانم، افزود: برای پروژه‎های مختلف پژوهشی درباره موسیقی بوشهر همیشه مزاحمش می‌شدم و با او مصاحبه می‎کردم. استاد علیشرفی همیشه با روی باز پذیرایم بود. از آخرین مصاحبه‌ای که با او انجام دادم هنوز یک سال نمی‌گذرد. همیشه ترس آن را داشتم که او را از دست بدهیم پیش از آن‎که به قدر کافی از اقیانوس معلومات و نوازندگی‌اش سیراب شده باشیم. او گنجینه‌ای از اخبار و اتفاقاتی بود که از سال‌های دور بر موسیقی فولکلور و سازهای نی‌انبان و نی‎جفتی گذشته بود. به جرات می‌گویم برای درک درست موسیقی نی‎انبان و نی‎جفتی باید او را می‎فهمیدی و می‎شناختی.

وی یادآور شد: با دوستانم، آقایان نوشزاد، شاکر و رامتین بالف صحبت کرده بودم که زمینه یک ضبط تصویری مفصل و چند ساعته دیگر را با او فراهم کنیم که متاسفانه بازهم خیلی زود دیر شد.

یادآوری می‌شود، پیکر احمد علیشرفی که از چهره‌ها برجسته موسیقی نواحی و شناخته شده‌ترین نوازنده سازهای نی‌انبان و نی‌جفتی بود، سه‌شنبه، دوم آبان‌ماه در آیینی از مجتمع فرهنگی هنری بوشهر تشییع و در قطعه هنرمندان بهشت صادق به خاک سپرده می‌شود.

عکس ها: حسین حیدرپور